VS kennen geen pardon voor jonge misdadigers

‘Adult time for adult crime’ (‘volwassen gevangenisstraffen voor volwassen misdaden’) - dat is het principe dat nogal wat Amerikaanse rechters hanteren bij de berechting van jongeren die zware misdrijven op hun geweten hebben. De VS schenden daarmee het alom aanvaarde rechtsprincipe dat kinderen minder toerekeningsvatbaar zijn, argumenteren de twee mensenrechtenorganisaties in een rapport dat vandaag (woensdag) wordt gepubliceerd. Het Amerikaanse Supreme Court oordeelde in maart zelf in die zin, maar dan wat betreft doodstraf: het stelde dat de doodstraf uitspreken voor minderjarige daders in tegenspraak is met het grondwettelijk verbod op wrede en ongebruikelijke straffen, onder meer omdat jongeren per definitie minder schuldig zijn.

Zwarte en Latino-boefjes lopen bovendien veel meer kans voor de rest van hun leven achter de tralies te gaan dan blanke jongeren. Zwarte jongeren worden tien keer vaker veroordeeld tot ‘life without parole’(LWOP) dan hun blanke leeftijdsgenoten, becijferen Amnesty en Human Rights Watch in ‘The rest of their lives’(De rest van hun leven).

Volgens het rapport laat de wet in amper 12 landen buiten de VS toe minderjarige misdadigers te veroordelen tot onvoorwaardelijke levenslange opsluiting. De meeste van die landen maken geen gebruik van die mogelijkheid. In hun onderzoek vonden Amnesty en HRW slechts 12 gevallen buiten de VS, met name in Tanzania, Zuid-Afrika en Israël. De straf gaat in tegen de Conventie van de Rechten van het Kind, een internationaal verdrag dat alleen de VS en Somalië niet ondertekenden. 132 landen hebben zich expliciet uitgesproken tegen onvoorwaardelijke levenslange opsluiting van minderjarigen.

In de VS zelf werden tot in de jaren 70 nauwelijks minderjarige misdadigers voorgoed achter de tralies gezet. Daarna deden groeiende zorgen over de openbare veiligheid jeugdrechters steeds meer zware misdrijven doorverwijzen naar het reguliere rechtssysteem met zijn repressievere aanpak. In 1996 bereikten de VS een piek met 152 LWOP-veroordelingen.

Daarna werd de straf weer minder uitgesproken, maar dat houdt vooral verband met de daling in het aantal door minderjarigen gepleegde moorden. In 1990 werden 65 van de 2.234 jongeren die toen voorkwamen voor moord, veroordeeld tot onvoorwaardelijke levenslange opsluiting. In 2000 stonden maar 1.006 jongeren terecht voor moord, maar daarvan kregen er wel 90 levenslang zonder mogelijkheid tot voorwaardelijke vrijlating.

Frappant is dat de voorbije jaren ook jongeren die enkel medeplichtig waren aan zware misdrijven veroordeeld werden tot levenslang. Zowat een kwart van de jonge misdadigers die voor de rest van hun leven werden vastgezet, werd veroordeeld voor hun aandeel in moorden die door anderen gepleegd werden tijdens overvallen. Het rapport van de twee mensenrechtenorganisaties beschrijft onder meer het geval van een vijftienjarige jongen die in een bestelwagen de wacht optrok terwijl zijn kompanen een huis binnenbraken en daar twee bewoners vermoordden.

Ook de leeftijd van de veroordeelden is verbijsterend. 16 procent van de jonge misdadigers die in de VS veroordeeld werden tot onvoorwaardelijke levenslange opsluiting, was tussen de 13 en 15 toen de straf werd uitgesproken.

Jongeren die ernstige misdrijven begaan moeten niet buiten schot blijven, zegt HRW-medewerker Parker, de belangrijkste auteur van het rapport. Maar de overheid mag er niet van uitgaan dat ze niet meer op het rechte pad te brengen zijn. HRW en Amnesty pleiten ervoor dat gevangenen die als minderjarigen levenslang kregen, in aanmerking komen voor voorwaardelijke invrijheidsstelling. (PD/ADR)