VS roepen op tot kalmte nu Hondurese president terugkeert

“We bevestigen dat hij in Honduras is. Waar precies, dat weten we niet”, zei de woordvoerder van ministerie, Ian Kelly, net voor er op het internet foto’s begonnen te circuleren van  Zelaya op de Braziliaanse ambassade in Honduras. “Ik kan daar op dit punt enkel aan toevoegen dat we onze oproep aan beide partijen herhalen om af te zien van welke activiteit dan ook die geweld kan uitlokken.” Kelly herhaalde ook nog eens dat Washington Zelaya beschouwt als “de democratisch verkozen en grondwettelijke leider van Honduras.”
De secretaris-generaal van de Organisatie van Amerikaanse Staten, Jose Miguel Insulza, had een gelijkaardige boodschap. “De grondwettelijke president van Honduras, Jose Manuel Zelaya, bevindt zich momenteel in Tegucigalpa”, zei hij in een verklaring. “Ik wil alle betrokkenen tot kalmte oproepen en de de-factoregering op het hart drukken dat ze verantwoordelijk is voor de veiligheid van president Zelaya en de Braziliaanse ambassade”.
De terugkeer van Zelaya is een slag in het gezicht van de regering van Roberto Micheletti, die verkozen werd als interimpresident  door het congres nadat legereenheden Zelaya het land uitzetten op 28 juni. Maar het is tegelijk een onverwachte uitdaging voor de regering-Obama aan de vooravond van een bijeenkomst van de Algemene Vergadering van de VN.

Controverse in VS

Hoewel de VS altijd van mening zijn geweest dat Zelaya in zijn functie hersteld moest worden, hadden ze problemen met zijn eerdere pogingen om naar Honduras terug te keren voor er een akkoord bereikt is met de Hondurese regering. Toen Zelaya dat in juli een eerste keer probeerde, noemde minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton de poging “roekeloos”.
Toch bleven de VS druk uitoefenen op de regering-Micheletti om tot een akkoord te komen, onder meer door beloofde hulp te bevriezen en de visa van verschillende kopstukken van het nieuwe regime in te trekken.
Binnen de VS riepen die maatregelen grote weerstand op van Republikeinen in het Congres. Zij schilderen Zelaya’s afzetting af als een poging om de democratie in Honduras te redden van een “Hugo Chávez-scenario”, de Venezolaanse president waarmee Zelaya zich steeds meer associeerde tijdens zijn ambtstermijn.

Briljante zet

De groepen die Zelaya steunen in de VS zijn blij met het nieuws, maar maken zich ook zorgen. Ze vrezen dat er geweld kan uitbreken als het regime Zelaya probeert te arresteren of de confrontatie aangaat met diens aanhangers, die zich rond de ambassade kunnen verzamelen.
“Het is een briljante zet dat hij naar de Braziliaanse ambassade gegaan is, omdat het prestige en de status van Brazilië en president Lula da Silva ongeëvenaard zijn in de regio”, zegt Vicki Gass van de mensenrechtenorganisatie Washington Office on Latin America (WOLA). “Indien hij een andere ambassade gekozen had, en zeker die van Venezuela, dan zou de situatie veel explosiever zijn. Bovendien zou de de-factoregering dan kunnen aanvoeren dat Chávez de touwtjes in handen heeft.”
 
Dat Brazilië ermee akkoord lijkt te gaan om Zelaya te ontvangen, verhoogt de kans dat ook de VS zich achter zijn terugkeer zullen scharen. De regering-Obama ziet goede banden met Brazilië als een topprioriteit in de regio.
Het feit dat het regime de controle over het leger behoudt, speelt dan weer in het voordeel van Micheletti. “De vraag is: gaan we van de ene impasse naar de andere?” zegt Gass. “Zal het de facto-regime zich onverzettelijk blijven opstellen, of zullen ze dit als een kans zien om tot een vreedzame oplossing te komen? Velen vrezen dat dit niet het geval zal zijn, en dat geweld zal uitbreken als er een confrontatie komt tussen de beide kampen “
Ook Cynthia Arnson, hoofd van het Latijns-Amerikaanse programma aan het Wilson Centre for International Scholars, maakt zich zorgen. “Dit kan een recept voor een catastrofe zijn”, zegt ze. “Het drijft de situatie ten top en het is moeilijk te voorspellen wat er nu staat te gebeuren.”