Washington op aanvaringskoers met nieuwe Israëlische regering (analyse)

De regering-Netanyahu bestaat overwegend uit partijen die een tweestatenoplossing voor het conflict tussen Israël en de Palestijnen afwijzen.  Toch verklaarde Obama vorige week maandag (6 april) in een toespraak voor het Turkse parlement dat hij zal ijveren voor de totstandkoming van een Palestijnse staat die “in vrede en veiligheid” naast Israël kan bestaan. “Dat is de doelstelling die in Annapolis werd overeengekomen,” voegde hij eraan toe. Dat was een sneer naar de nieuwe Israëlische buitenlandminister Avigdor Lieberman, die in zijn allereerste toespraak zei zich niet gebonden te voelen door de conclusies van de conferentie van Annapolis. De vorige Amerikaanse regering verkreeg in november 2007 op die conferentie van Israël en van de Palestijnen de toezegging dat hun onderhandelaars de fundamentele problemen zouden aansnijden die een tweestatenoplossing opwerpt.

Verkeerde beslissing

De tweede terechtwijzing vanop het allerhoogste niveau volgde amper enkele dagen later. Wolf Blitzer, een nieuwsanker van de nieuwszender CNN, vroeg vice-president Joseph Biden of de Amerikaanse regering zich zorgen maakt over de weerkerende dreigementen van Netanyahu en andere topfiguren uit de Israëlische regering dat Israël de Iraanse kerninstallaties eenzijdig zal aanvallen als Washington er niet snel langs diplomatieke weg in slaagt Iran te doen afzien van zijn kernprogramma. “Ik geloof niet dat premier Netanyahu dat zou doen”, antwoordde Biden. “Ik geloof dat het een verkeerde beslissing zou zijn.”
Volgens verschillende bronnen slaagden parlementsleden en andere invloedrijke Amerikanen die het in Washington voor Israël opnemen, er naderhand niet in die categorische afwijzing van eenzijdige Israëlische acties te doen afzwakken door het Witte Huis. Dat wijst erop dat het standpunt van Biden gedeeld wordt door de rest van de regering.
 
Bidens visie op de aanpak van Iran wordt waarschijnlijk sterk beïnvloed door Puneet Talwar, een voormalige medewerker van Biden die nu directeur voor Iran, Irak en de Golf is in de Nationale Veiligheidsraad. Het was de als gematigd beschouwde Talwar die de Amerikaanse topdiplomaat William Burns vorige week naar Londen vergezelde om samen met Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland, Rusland en China de violen te stemmen voor de onderhandelingen met Teheran over het Iraanse kernprograma. Dat was de eerste belangrijke stap van de regering-Obama om directe multilaterale onderhandelingen aan te vatten met Iran.
“Obama probeert Teheran zijn oprechtheid te tonen, en het laatste wat hij wil is dat Netanyahu zijn inspanningen ondermijnt door de oorlogstrom te roeren”, oordeelt Trita Parsi, de voorzitter van de Nationale Iraans-Amerikaanse Raad (NIAC).

Turkije

Netanyahu heeft nog andere redenen om zich zorgen te maken. De Amerikaanse regering lijkt ernstig te overwegen mee te stappen in de Europese tendens om de lat minder hoog te leggen voor de erkenning van de Palestijnse islamistische beweging Hamas als onderhandelingspartner. Netanyahu gruwt bij de gedachte alleen al, maar dat lijkt geen reden voor Obama om voorzichtig te zijn. Obama koos ervoor om zijn eerste toespraak aan het adres van de islamitische wereld in Turkije te houden, en dat was volgens sommige waarnemers provocatief. De Turkse premier Recep Tayyip Erdogan heeft het de voorbije maanden opgenomen voor Hamas en heeft Israël van oorlogsmisdaden beschuldigd tijdens de recente invasie in Gaza.
Bovendien heeft Erdogan twee jaar bemiddeld tussen de vorige Israëlische regering en Syrië. Netanyahu heeft al duidelijk gemaakt dat hij niet wil weten van de toegevingen die nodig zijn voor een vredesverdrag tussen Israël en Syrië, maar veel experts geloven dat de Amerikaanse regering het werk van Erdogan willen voortzetten. Als bondgenoot van Iran en beschermheer van Hamas en de Libanese islamistische militie Hezbollah kan Syrië volgens de VS een sleutelrol spelen in het veiliger maken van het Midden-Oosten.  
Volgens onbevestigde berichten zal George Mitchell, Obama’s speciale gezant voor het Midden-Oosten, deze week ook Damascus aandoen bij zijn derde rondreis door de regio. Mitchell heeft intussen Frederic Hof aangetrokken als medewerker, een gerespecteerde diplomaat die onlangs een gedetailleerd plan publiceerde om de door Israël bezette Golanhoogvlakte weer aan Syrië over te dragen als onderdeel van een vredesakkoord.

Afghanistan en Pakistan

Van een regelrechte confrontatie tussen Washington en Tel Aviv is nog geen sprake. Misschien kan Netanyahu zelfs voordeel doen bij de huidige tegenwind: als hij later wat inbindt, kan hij daarvoor geprezen worden.
Toch is er niet veel nodig om de relatie tussen de twee landen nog te doen verslechteren. De regering-Obama heeft bijvoorbeeld al laten weten dat ze zich zal verzetten tegen de geplande afbraak van tientallen Palestijnse huizen in Oost-Jeruzalem of een verdere uitbouw van nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever.
De nieuwe Amerikaanse regering lijkt zich niet zomaar te willen neerleggen bij het aanslepen van het conflict tussen Israël en de Palestijnen. Ze gaat ervan uit dat een vredesregeling tussen Israël en de Palestijnen de steun voor Al-Qaida in veel islamitische landen gevoelig zou doen verminderen. Dat zou de kansen kunnen doen keren in Afghanistan en Pakistan, de grote buitenlandse uitdagingen voor de regering-Obama.