Watervervuiling in Zuid-Afrika wordt krokodillen fataal

De karkassen van de dertig volwassen krokodillen dreven in de Olifantenrivier in het park. Ze waren allemaal gestorven aan pansteatitis, een ontsteking van het lichaamsvet. De ziekte wordt in de meeste gevallen in verband gebracht met het eten van giftige vis, maar er zijn geen recente berichten van vervuiling of illegaal storten die de giftige vis zouden kunnen verklaren.
De dierenartsen die de karkassen onderzoeken, houden rekening met de mogelijkheid dat de krokodillen het gif rechtstreeks binnengekregen hebben uit het water. Dat is verbazend voor dieren die in een beschermd gebied leven.
Het voorbije jaar wordt is duidelijk geworden dat de waterzuiveringsinstallaties en de drinkwaterdistributie in Zuid-Afrika achteruitgaan. Een ernstige crisis lijkt dichtbij. Er spelen verschillende oorzaken mee, maar uiteindelijk zijn het de lokale en nationale overheden die niet genoeg doen voor het onderhoud en de modernisering van de waterinfrastructuur.
In Mpumalanga, de provincie waar de krokodillen gestorven zijn, blijven tyfus en cholera hardnekkige bedreigingen voor de volksgezondheid. Begin juni liepen nog acht mijnwerkers cholera op. Twee overleefden het niet. Het zijn geen geïsoleerde incidenten: honderden mensen raken besmet met cholera of met ernstige diarree die rechtstreeks toegeschreven kan worden aan de kwaliteit van watervoorraden in het gebied.
Maar het probleem raakt het hele land. In de provincie Oost-Kaap stierven honderd kinderen als gevolg van diarree. In de provincie Gauteng werd het water ernstig vergiftigd door illegale lozing en in de provincie Noordwest kwamen er rellen uit protest tegen de slechte watervoorziening.

Mozaïek van problemen

Het gebrek aan onderhoud is voor een deel toe te schrijven aan brain drain in de watersector. Honderden waterdeskundigen hebben hun banen in gemeentelijke watermaatschappijen in de steek gelaten en zijn niet vervangen door evenwaardige krachten.
Maar ook de snelle verstedelijking heeft de crisis verergerd. Lokale besturen konden het tempo van de bevolkingsaangroei in veel dorpen en steden niet bijhouden.
In veel kleine steden heeft de overheid geprobeerd het zogenaamde “emmersysteem” af te schaffen, waarbij menselijke uitwerpselen werden verzameld in een emmer die op geregelde tijdstippen geleegd werd in een truck. De vervanging van dat systeem door moderne toiletten heeft de druk op het rioleringssysteem enorm doen toenemen. De lokale overheden missen de middelen en de kennis om het rioleringssysteem aan te passen, en breuken en lekken zijn aan de orde van de dag.
Een derde bedreiging voor de waterkwaliteit zijn mijnbedrijven, die ondermaats investeren in veiligheidsmaatregelen om vervuiling met giftige stoffen te verhinderen. Vaak weigeren de bedrijven ook de verantwoordelijkheid op te nemen voor de vervuiling die ze veroorzaakt hebben. In sommige gevallen wordt de vervuiling pas jaren na het sluiten van een mijn duidelijk.
Nationaal en internationaal wordt er gepleit voor een betere wetgeving en controle, maar die blijft voorlopig achterwege. Voor een deel wordt de nieuwe wetgeving vertraagd door gekibbel over verantwoordelijkheden tussen verschillende ministeries en departementen. In het geval van Mpumalanga bijvoorbeeld staat het ministerie voor Mineralen en Energie niet toe dat het ministerie voor Leefmilieu en Toerisme zich mengt in het afleveren van mijnvergunningen.
Vergeleken met twaalf maanden geleden lijken de waterproblemen in Zuid-Afrika niet verbeterd. De kans is groot dat ze eerst nog ernstiger zullen worden voor er beterschap in zicht komt.