Weg vrij voor afwikkeling Argentijnse Vuile Oorlog

De straffeloosheid van de amnestiewetten verstikte ons”, zegt Carlotto. Jarenlang hebben we naast dieven en moordenaars geleefd. Carlotto’s dochter Laura werd in 1976 ontvoerd. Kort nadat ze in gevangenschap bevallen was van een jongetje dat ze Guido noemde, werd Laura vermoord. Estela de Carlotto zoekt al 30 jaar naar haar kleinzoon. Op basis van getuigenissen slaagde ze erin de identiteit van de moordenaar van haar dochter te achterhalen. Ze diende nooit klacht in omdat amnestiewetten onoverkomelijk leken.

Dinsdag kwam daar eindelijk verandering in. Zeven van de negen rechters van het Argentijnse hooggerechtshof oordeelden dat de amnestiewetten uit 1986 en 1987 ongrondwettelijk waren. De twee wetten kwamen er na de historische processen van 1985 waarin de topfiguren uit de Argentijnse junta veroordeeld werden voor een waslijst van mensenrechtenschendingen. Door de amnestie viel de vervolging van kleinere vissen stil. Eén van de twee wetten stelde daders buiten vervolging die alleen orders hadden uitgevoerd, de andere maakte een einde aan het indienen van nieuwe klachten.

Het Argentijnse parlement had de twee amnestiewetten al in 1998 herroepen en in 2003 nietig verklaard. Daarop waren al talrijke mensenrechtenzaken heropend. Maar er was een oordeel van het hooggerechtshof nodig om de rechtbanken een precedent te bieden waaraan ze zich konden oriënteren. Nu kan de berechting van de beulen van de Vuile Oorlog eindelijk op kruissnelheid komen.

De voorbije jaren is in Argentinië wel al een hele reeks voormalige officieren veroordeeld. Daarvoor maakten de rechters gebruik van twee lacunes in de amnestiewetten. Die kunnen immers niet worden ingeroepen voor de talrijke ontvoeringen van de jaren 70 - een misdaad die pas eindigt als de ontvoerde word teruggevonden - en ook niet voor de illegale adoptie van kinderen van politieke gevangenen.

Nu kunnen ook veel andere mensenrechtenzaken worden voortgezet of heropend. Víctor Abramovich, de directeur van het Centrum voor Wettelijke en Sociale Studies (CELS), een Argentijnse mensenrechtenvereniging, maakt zich sterk dat het hooggerechtshof vroeg of laat ook het pardon van 1989 en 1990 zal ongedaan maken waarmee voormalig president Carlos Menem de veroordeelde kopstukken van de Argentijnse dictatuur uit de gevangenis haalde. Verscheidene rechters hebben al geoordeeld dat die maatregel ook ongrondwettelijk was, en die uitspraken zullen binnen afzienbare tijd ook aan het hooggerechtshof worden voorgelegd.

Volgens het Ministerie van Defensie kunnen 500 tot 1000 voormalige soldaten en officieren van het Argentijnse leger de komende tijd gedagvaard worden om te getuigen in mensenrechtenzaken die nu al lopen. Schattingen over het aantal medewerkers van leger en politie dat zich heeft bezondigd aan mensenrechtenschendingen lopen uiteen. Rosendo Fraga, een expert in defensieaangelegenheden, gelooft dat het er 6.000 zijn, maar Abramovich houdt het bij 400, waarvan er nog een veertigtal in dienst zijn. Tegen 150 van die mensen zijn de voorbije jaren zaken geopend in verband met verdwijningen of illegale adopties. Het aantal verdwijningdossiers in Argentinië is eindeloos: mensenrechtenorganisaties zeggen dat er tijdens de dictatuur 30.000 tegenstanders van het regime werden gekidnapt en nooit meer opdoken. Een officieel rapport spreekt van 10.000 gevallen.

De kans is wel klein dat de daders nog veel tijd achter de tralies zullen doorbrengen. Velen van hen zijn al ouder dan 70, waardoor ze aanspraak kunnen maken op huisarrest. (PD/ADR)