Wet op de transparantie luidt Copernicaanse revolutie in voor overheidsdiensten

De wet werd een jaar geleden al gestemd, maar gisteren (donderdag) trad ze effectief in voege. De nieuwe procedures voor inzage van officiële documenten zijn nu een feit, en ook het Federale Instituut voor de Toegang tot Openbare Informatie (IFAI) is aan het werk getogen.

De wet – omschreven als een ‘vaccin tegen de corruptie’ - moet een eind maken aan de cultuur van geheimhouding in het Mexicaanse overheidsapparaat. “Een ingrijpende hervorming die zijn impact zal hebben op het hele zenuwstelsel van de Mexicaanse samenleving,” zo voorspelt politicoloog Sergio Aguayo.

Informatie over openbare zaken kunnen opvragen is een complete nieuwigheid in Mexico. De Institutionele Revolutionaire Partij (PRI), die het land regeerde tussen 1929 en 2000, ontzegde burgers de toegang tot officiële stukken. Mexico heeft nog steeds een slechte reputatie op het vlak van corruptie - het land staat op een beschamende 57ste plaats op de Corruptieperceptie-index van Transparacy International (in totaal zijn daar 72 landen in opgenomen).

Onder de PRI riepen onderdanen de overheid nooit ter verantwoording. Wie wel tekst en uitleg vroeg bij bepaalde beslissingen, riskeerde vervolgd te worden. Smeergeld werd algemeen getolereerd en aanvaard als een manier ’s lands instellingen te oliën en beter te laten functioneren. De niet-gouvernementele Studievereniging ter Verdediging van de Consumenty schat dat de corruptie 20 procent van het bruto binnenlands product van Mexico kost.

Sinds het aantreden van Vicente Fox is er sprake van een nieuw klimaat, maar de onfrisse praktijken zijn nog niet verdwenen. De president stelt de wet nu voor als een onderdeel van de strijd tegen smeergeld maar ze is voor een groot deel de verdienste van politieke en civiele drukkingsgroepen die de afgelopen jaren schreeuwden om meer bestuurlijke transparantie.

Manuel Carbonell van het Instituut voor Juridisch onderzoek aan de openbare Autonome Nationale Universiteit noemt het een “belangrijke gebeurtenis” in de democratisering van Mexico. Maar net als andere experts is Carbonell niet helemaal tevreden met de nieuwe wet. Het hooggerechtshof kan paal en perk stellen aan de ontsluiting van de informatie als de openbare veiligheid in het gedrang is. Burgers die dat meemaken, kunnen wel nog inzage forceren via de onafhankelijke instelling IFAI, dat twintig dagen krijgt om een verdict vellen. Als de boeken dan nog toe blijven, bestaat er nog een hoger beroep, maar dat moet ingediend worden bij het zelfde hooggerechtshof.

Aguayo gelooft dat de Mexicaanse bureaucratie harde tijden tegemoet gaat: “Ze
is niet voorbereid - mentaal noch organisatorisch - om informatie in te leveren die het beschouwt als haar persoonlijke eigendom.” Diensten die nu informatie willen achterhouden, riskeren blamages en schadevergoedingen als ze voor de rechter worden gedaagd met de nieuwe wet.

Deze week gingen in de belangrijkste overheidsdiensten informatieloketten open waar burgers terecht kunnen met hun vragen. Er staat ook een grondige herwerking van hun websites op tafel want volgens de nieuwe wet moet elke overheidsinstelling die een webstek geeft alle wetsvoorstellen, reguleringen, verordeningen, uitbestedingen en andere administratieve stukken online publiceren en dat minstens 20 dagen voor ze van kracht worden. Aguayo vreest dat het voor vele ambtenaren wel eens een sprong te ver kan worden.

Diego Cevallos

Ref: la ip