Wetenschappers onderzoeken unieke biodiversiteit op Clipperton

De expeditie van het Franse Nationale Centrum voor Wetenschappelijk Onderzoek (CNRS) staat onder leiding van de onderzoeker Jean-Louis Etienne. De wetenschappers, waaronder biologen, geologen en vogelkenners, willen een volledige classificatie aanleggen van alle flora en fauna op het eiland, zoals Charles Darwin dat ooit deed op de Galápagoseilanden en Alexander von Humboldt in de Andes. Het team wil ook de herkomst van de aangetroffen soorten onderzoeken om erachter te komen waarom ze op het koraalatol met zijn binnenlandse zoetwaterlagune terechtgekomen zijn.

Clipperton ligt 1.300 kilometer ten zuidwesten van de Mexicaanse stad Acapulco. Het eiland werd in 1521 ontdekt door Fernando Magelhaes, maar werd vernoemd naar een achttiende-eeuwse piraat die het als schuilplaats gebruikte. Frankrijk annexeerde het eiland in 1855, maar in 1897 eigende Mexico zich het eiland toe. Een poging van Mexico om van Clipperton een bewoond eiland te maken, mislukte. Na internationale arbitrage werd het eiland in 1931 toegewezen aan Frankrijk.

Clipperton behoort tot de beschermde gebieden van het VN-Milieuprogramma (UNEP), dat het eiland bestempelt als een van de best intact gebleven eilanden in de Stille Oceaan. Volgens het UNEP kenmerkt het eiland zich door een ongebruikelijke verzameling Amerikaanse en Indo-Pacifische levensvormen.

Het atol is echter niet onaangetast, benadrukt expeditieleider Etienne. Vier eeuwen geleden zonk een Aziatisch vrachtschip voor de kust van Mexico, legt hij uit. De ratten die op het schip aanwezig waren bereikten Clipperton en wisten zich buitengewoon snel te vermenigvuldigen. Ze vormen nu nog steeds een plaag op het eiland. De rattenplaag bestrijden zal een van de eerste taken van zijn team zijn.

De getijden spoelen ook allerlei rommel aan op het eiland. Ook mensen lieten er hun sporen achter. Het eiland diende tijdelijk als militaire basis. In de jaren zestig overwoog Frankrijk om er atoomproeven te houden en in de jaren zeventig was er sprake van dat het eiland een opslagplaats voor nucleair afval zou worden. Beide plannen gingen niet door omdat Mexico en de Verenigde Staten hevig protesteerden.

Volgens bioloog Philippe Bouchet is Clipperton vooral interessant omdat de ecosystemen erg eenvoudig zijn, in tegenstelling tot die van de tropische bossen rond de evenaar. Als gevolg van de geïsoleerde ligging van het koraaleiland en de schaarse natuurlijke bronnen, kunnen soorten moeilijk overleven. Als ze dat toch doen, dan zijn ze in staat zich zeer snel te vermenigvuldigen, zegt Bouchet. Op het atol leven zo’n 100.000 vogels, veel amfibieën en diverse soorten schaaldieren. In de omgeving van het eiland zijn ongeveer 115 soorten vissen ontdekt.

Clipperton is volgens Etienne een uniek geochemisch laboratorium, omdat het water onder de acht meter diepte nauwelijks zuurstof en hoge concentraties zwavelzuur bevat. Daarmee is de lagune volgens Etienne een natuurlijke smeltkroes waar fosfaten gevormd worden en een ideale omgeving voor nieuwe organismen.

Door het onderzoek wordt het wellicht ook mogelijk beter te begrijpen hoe El Niño werkt, de om de paar jaar terugkerende opwarming van het zeewater rond de evenaar in de oostelijke helft van de Stille Oceaan. El Niño heeft grote invloed op het klimaat.

Het onderzoeksteam op Clipperton wil ook het DNA van de organismen op het eiland bestuderen en het effect van zonlicht op de plant- en diersoorten. We gaan onder meer onderzoeken of de soorten die dichtbij het wateroppervlak leven, nieuwe mechanismen hebben ontwikkeld om zich te beschermen tegen ultraviolette straling, zegt Etienne.

De 58-jarige onderzoeker maakte in Frankrijk naam door in 1986 te voet het Noordpoolgebied te doorkruisen. Ook maakte hij diverse reizen naar de Himalaya. Etienne houdt tijdens zijn verblijf op Clipperton een dagboek bij op zijn website www.jeanlouisetienne.com. (JS/PD)