Wil Australië Timorese oliedollars inpikken?

Zeven miljard dollar. Zoveel geld kunnen Australië en Oost-Timor verdienen met de olie- en gasvelden van ‘Greater Sunrise’, een gebied in de zeestrook die Oost-Timor van Australië scheidt. Het consortium dat de olievoorraad zal aanboren (Woodside, CononcoPhillips, Shell en Osaka Gas) zal allicht nog meer opstrijken. Maar zoveel geld is een godsgeschenk voor het piepjonge en straatarme Oost-Timor, dat zich in 2002 losmaakte van Indonesische onderdrukking. Meer nog: het is veelvoud van de Timorese begroting.

In maart 2003 ondertekenden beide landen een akkoord over de verdeling van Greater Sunrise. Dat stelt de volgende verdeelsleutel voor: 82 procent gaat naar Australië, en 12 procent naar Oost-Timor. Het eiland had veel meer in de wacht kunnen slepen, want de olie- en gasvoorraden liggen veel dichter bij de Timorese dan bij de Australische kust. Maar de Timorese regering, die dringend cash nodig had, ging akkoord met de verdeelsleutel om meteen toegang te kunnen hebben tot het veel kleinere olieveld Bayu Undan.

Geen van beide landen heeft het akkoord geratificeerd. Twee weken geleden keurde het lagerhuis van het Australische parlement het akkoord wel al goed. Maar de Senaat vroeg om een onderzoek en dat kwam er deze week. De Timorese premier Mari Alkatiri maakte van de gelegenheid gebruik om lucht te geven aan zijn ontevredenheid over het akkoord. Als de zeegrenzen zouden onderhandeld worden volgens de internationale maritieme wetgeving, dan zouden alle olievelden toegewezen worden aan Oost-Timor. Australië is echter niet gebonden door die wetgeving, want het trok zich twee maanden voor de onafhankelijkheid van Oost-Timor terug uit het Internationale Tribunaal voor de Wet op de Zee. Met als gevolg dat het machtige land zelf kon onderhandelen over de grenzen.

Door de afwezigheid van enige arbitrage kan Australië de gesprekken nu eindeloos vertragen en uitstellen. Zolang er geen grens is vastgesteld, kan Australië de inkomsten opstrijken, zo vreest de Timorese regering. Dat is precies de tactiek van Australië, verklaarde Dan Nicholson van de drukkingsgroep Timor Sea Justice Campaign, maandag voor de Senaatscommissie. Het wil de onderhandelingen rekken tot de Greater Sunrise helemaal ontgonnen is.

De Timorese premier eist maandelijkse vergaderingen, maar Australië vindt vergaderen om de zes maanden voldoende. Volgens het Australische ministerie van Industrie heeft meer vergaderen geen zin omdat de onderhandelingen erg ingewikkeld en belangrijk zijn. De Timor Sea Justice Campaign stelt voor om de opbrengsten in afwachting van een grens in een speciaal fonds te storten.

De leider van de Australische Groenen, senator Bob Brown, noemt het akkoord een schande. Oost-Timor loopt de komende decennia misschien 5,6 miljard dollar mis. Dat betekent dat het armste landen van de regio bestolen wordt door zijn rijkste buur.

De zaak is ook al aan bod gekomen in het Amerikaanse Congres. In maart ondertekenden 54 Democratische volksvertegenwoordigers een brief aan de Australische premier John Howard met de vraag om snel een grens vast te leggen.