Zambiaanse boeren stelen menselijke uitwerpselen

Onbehandeld rioolwater bevat een cocktail van ziektekiemen die dodelijk kan zijn. Volgens ambtenaren van het Zambiaanse rioleringsbedrijf veroorzaken vooral boeren aan de rand van Lusaka epidemies omdat ze hun gewassen bemesten met vuil afvalwater en rottende uitwerpselen.
Irene Moonga, verkoopster bij één van de landbouwbedrijven in de hoofdstad Lusaka, heeft begrip voor de boeren. De prijs van een zak mest is al twee jaar op rij sterk gestegen. Tegelijk lijdt de Zambiaanse economie onder de dalende koperprijzen. Daardoor grijpen de consumenten in de stad vaker naar groenten als belangrijkste maaltijd.
Rosemary Mwamba, een marktkramer op de Kaunda-Square Markte in Lusaka, zegt dat ze geen vragen stelt bij de afkomst van het voedsel. “We kijken naar de kwaliteit van de groenten. Als de bladeren vers en groot zijn, kopen we”, zegt ze. “Het heeft trouwens niet veel zin om vragen te stellen, want als iemand weet dat hij slechte producten verkoopt, zal die het ons niet vertellen.”

Menselijke mest

Er zijn technieken om menselijke uitwerpselen te verwerken tot mest. In buurland Malawi bijvoorbeeld voegen de boeren as en aarde toe aan de uitwerpselen, waardoor er na ongeveer zes maanden bruikbare mest ontstaat. De toevoeging van as en de lange wachttijd zijn cruciaal om de schadelijke micro-organismen te verwijderen.
De Zambiaanse boeren doen dat niet: ze tappen het rioolwater af en leiden het rechtstreeks naar hun gewassen. Gezondheidsexperts maken zich dan ook ernstig zorgen. Jacob Bwalya, een gezondheidsinspecteur van de gemeenteraad van Kitwe, 470 kilometer ten noorden van Lusaka, rammelt een lijst af met ziektes die te maken hebben met onbehandeld rioolwater: dysenterie, tyfus, gardiasis, hepatitis, salmonella…
“Precies daarom is het bij wet streng verboden om onbehandeld rioolwater te gebruiken voor de bemesting van gewassen die bestemd zijn voor de menselijke consumptie”, zegt Bwalya. “De boeren maken een gat in de rioleringsbuis en leiden het onbehandelde rioolwater rechtstreeks af naar hun gewassen.”
De Lusaka Water and Sewerage Company wil officieel geen informatie geven over de omvang van het probleem in de hoofdstad, maar een anonieme medewerker heeft het over een voortdurend kat-en-muis-spel met de boeren. “Vanaf het moment dat ze onze medewerkers in de gaten krijgen, rennen ze het stuikgewas in”, zegt hij. “En van zodra de kust weer veilig is, komen ze terug. Daarbij vernielen ze regelmatig buizen en bezinkingstanks”.
Ook Margaret Zulu, woordvoerdster van de Kafubu Water and Sewerage Company in de provincie Copperbelt, geeft toe dat het vandalisme de maatschappij heel wat hoofdbrekens bezorgd.
“Nu en dan slaan we de handen in elkaar met de gemeenteraad om alle groentetuintjes die gebruik maken van rioolwater te verwijderen, maar ze komen altijd meteen terug. Cholera vormt een voortdurende dreiging, en met het regenseizoen in het vooruitzicht moeten we extra uitkijken”.
Sinds 1991 krijgt Zambia regelmatig te maken met cholera-uitbraken, vooral aan het begin of in het midden van het regenseizoen, dat van ovember tot april loopt. De meeste besmettingen worden opgetekend in de sloppenwijken van Lusaka.
Opvallend is wel dat de laatste epidemie vorig jaar niet startte in Lusaka of de Copperbelt, waar de meeste gewassen met rioolwater bemest worden, maar in het district Mpulungu aan de oevers van het Tanganyikameer. De boeren maken daar graag gebruik van om hun bemestingspraktijken te verantwoorden. “Wat kunnen we doen”, vraagt Samson Zulu, die een klein groenteveldje aan de rand van Lusaka bewerkt. “We moeten voor onze gezinnen zorgen, terwijl de regering er niet in slaagt om iemand een job te bezorgen.”