Zapatisten leiden sluimerend bestaan in Chiapas

Tijdens een bezoek aan Chiapas deze week droeg president Fox de Zapatistische rebellen definitief ten grave. De beweging “maakt deel uit van het verleden”, zei Fox dinsdag. “Wij hebben hier een nieuw Chiapas gevonden met een nieuw gezicht, een Chiapas dat naar de toekomst kijkt.”

Van 1 tot 11 januari 1994 voerde het EZLN een gewapende strijd tegen de regeringstroepen van toenmalig president Carlos Salinas. De beweging, die geleid werd door de charismatische ‘Subcomandante Marcos’ eiste democratie, rechtvaardigheid en autonomie voor de indiaanse bevolking van Mexico.

De gewapende strijd van de Zapatisten duurde tien dagen. De vredesgesprekken twee jaar, maar leverden weinig op. Ook niet toen Vicente Fox van de conservatieve Nationale Actiepartij (PAN) president werd eind 2000. Hij trok het Mexicaanse leger terug uit de jungle in de bergen van Chiapas, een gebied in het Zuiden onder controle van de Zapatisten.

Het is van 2001 geleden dat het EZLN zich politiek sterk profileerde. De leiders van de groep reisden toen met overheidstoestemming en vergezeld van een veiligheidsescorte, naar de hoofdstad. Ze gingen het parlement vragen een wetsvoorstel goed te keuren over inheemse rechten en autonomie. Die wet was gebaseerd op het enige deelakkoord dat ooit tijdens de vredesgesprekken was tot stand gekomen. Maar toen het parlement later een aangepaste versie van het wetsvoorstel goedkeurde, wezen de Zapatisten de compromistekst af. Ze weigerden ook in te gaan op de uitnodiging van president Fox om terug te keren naar de onderhandelingstafel.

Sindsdien bleven de Zapatisten in de afgelegen gebieden die ze onder controle hebben, en waar de lokale gemeenschappen geregeerd worden door de “revolutionaire wetten” van het EZLN – gebaseerd op autonomie voor inheemse volkeren.

De overheid en wetenschappers schatten dat het EZLN nog over 15 procent van het grondgebied van Chiapas (75.000 vierkante kilometer) politieke en administratieve controle uitoefent. In de streek wonen ongeveer honderdduizend mensen, voor het grootste gedeelte straatarme indianen.

Dat de politieke invloed van het EZLN sterk is afgenomen, daarover is iedereen het wel eens. Maar Bernardino Ramos, parlementslid van de linkse Partij van Democratische Revolutie (PRD), stelt dat de Zapatisten misschien weinig op de voorgrond treden maar wel degelijk nog zeer aanwezig en actief zijn. Volgens Ramos is er in Chiapas “geen vrede en geen vooruitgang”. “Er zijn problemen van geweld tussen lokale gemeenschappen, er is nog steeds de intimiderende aanwezigheid van honderden soldaten, en er is zo veel armoede”, stelt het linkse parlementslid. Hij betreurt dat president Fox met zijn uitspraken deze week ook de mogelijkheid heeft uitgesloten om nog opnieuw te onderhandelen met de rebellen.

Michael Chamberlain, een actievoerder van het Fray Bartolomé de las Casas Human Rights Centre in Chiapas, meent dat ook inzake mensenrechten er nog steeds niet veel veranderd is. Chamberlain: “De inheemse bevolking krijgt nog altijd even weinig respect en de pesterijen van de militairen blijven voortduren. In de gebieden die door de Zapatisten worden gecontroleerd zijn er nog altijd 91 militaire kampen. Ook de armoede is nog altijd even schrijnend” De aanwezigheid van het EZLN is nog steeds duidelijk voelbaar, vertelt de mensenrechtenactivist. “Dat is niet zozeer in wapens te meten. Je merkt het aan de mensen in verschillende gemeenschappen. Zij worden sterk beïnvloed door de Zapatisten.”

Bij de jaarwisseling hebben het EZLN en zijn aanhangers de elfde verjaardag van de opstand gevierd. De rebellenbeweging kondigde aan dat ze een website zal oprichten waarop de hele wereld de programma’s van haar ‘Radio Insurgente’ zal kunnen beluisteren - en dat in het Spaans, het Duits, het Frans, het Engels en het Italiaans. (CA/MM)