“Zet een rem op voedselspeculatie”

“Haal voordeel uit de stijging van de voedselprijzen”, zo vestigde de Belgische bank KBC de aandacht op een van haar financiële producten. Die reclameslogan schoot bij Netwerk Vlaanderen in het verkeerde keelgat. De Vlaamse vzw ijvert voor een ethische omgang met geld. Ook haar Franstalige evenknie Réseau Financement Alternatif reageert. De KBC is niet de enige bank die klanten aanraadt te beleggen in voedsel. ABN Amro heeft bijvoorbeeld sinds kort een “turbo” op rijst, naast tal van andere voedselproducten.
Dat banken deze fondsen aan een ruim publiek voorstellen, vindt Hugo Wanner als kredietanalyst bij Netwerk Vlaanderen pervers. “Termijnaankopen zijn belangrijk voor de landbouwsector”, geeft hij toe. Zij zorgen voor stabiliteit en verzekeren de aanvoer van voedingswaren. “Maar nu zie je beleggers, die niet bij de verkoop of distributie van landbouwproducten betrokken zijn, lustig speculeren op de voedselmarkt.”
Zo blaas je volgens Netwerk Vlaanderen de voedselprijzen kunstmatig op. De prijzen schommelen zo al sterk. Door in te zetten op toekomstige prijsveranderingen, kan je grote winsten boeken. “Maar meer speculatie leidt tot een verdere ontwrichting van de koersen. Het is een vicieuze cirkel, waar het armste deel van de wereldbevolking het grootste slachtoffer van wordt.”

De onzichtbare hand

Concreet vraagt Netwerk Vlaanderen dat België zuiver financiële speculatie met basisvoeding verbiedt. De organisatie pleit ook voor een belasting die speculatieve beursoperaties ontmoedigt. Tot slot moet België een verbod op voedselspeculatie verdedigen op Europees en internationaal niveau. “Ons land heeft een internationaal verdrag geratificeerd waarin het recht op toereikende voeding is opgenomen”, is de redenering.
De initiatiefnemers zullen hun eisenbundel aan de regering bezorgen. Belgische politieke partijen als cdH, PS, sp.a en Ecolo, vakbewegingen van christelijke en socialistische signatuur en tal van ngo’s waaronder Oxfam Wereldwinkels en Vredeseilanden, plaatsten hun handtekening al onder de tekst.
De timing is niet toevallig. Van 3 tot 5 juni houden de Verenigde Naties een belangrijke conferentie in Rome over voedselveiligheid. De actievoerders hopen dat België daar een standpunt inneemt tegen speculatie. Misschien maakt de Belg Olivier De Schutter, speciale VN-rapporteur inzake voedselrecht, er wel een programmapunt van. “De onzichtbare hand is niet de oplossing, maar het probleem”, zei hij begin mei in de krant Le Monde.
Intussen gaan steeds meer stemmen op tegen dergelijke praktijken. De Luxemburgse premier Jean-Claude Juncker haalde vorige week nog fors uit naar diegenen die met “hun perverse speculaties de voedselprijzen doen stijgen”. Daarmee zit hij op de golflengte van de Franse buitenlandminister Bernard Kouchner die al in de Raad van Europa het probleem aan de kaak stelde. Recent verbood India het beleggen in rubber, sojaolie, aardappelen en kikkererwten met termijncontracten. In 2007 kwam er al een verbod op deze handel voor tarwe en rijst.  

Speculant als glijmiddel

Het voorstel tegen voedselspeculatie kan zich aan kritiek uit liberale hoek verwachten. Het Nederlandse Financiële Dagblad hekelde onlangs in een opiniestuk de Nederlandse socialisten die kritiek hadden op voedselspeculatie. “Een ronduit populistische stellingname, waaruit een flagrant gebrek aan kennis over de marktwerking spreekt”, aldus de krant.
“Speculanten hebben geen doorslaggevende macht op de grondstoffenmarkt. Ze willen niet altijd de prijzen opdrijven en fungeren als smeermiddel door producenten en consumenten de mogelijkheid te bieden hun risico’s te dekken.” Tot slot wijst het Financiële Dagblad de politiek met de vinger: die zou het probleem verergeren met in- en uitvoerbeperkingen. “De markt moet ruim baan krijgen.”