Ziektes dreigen door massale overstromingen in Mozambique

Door dijkbreuken langs de Zambezi, de Pungue en de Búzi moesten meer dan twintigduizend gezinnen – bijna honderdduizend mensen – verhuizen naar tijdelijke opvangcentra. De reddingsoperaties gaan nog steeds door, maar het aantal mensen dat verplaatst wordt daalt stelselmatig.
Het is onduidelijk hoeveel mensen gestorven zijn bij de overstroming, maar zeker is wel dat de laatste doden nog niet gevallen zijn. In de nasleep van de overstroming werden minstens drie mensen het slachtoffer van krokodillen die zich nu vrij kunnen bewegen, maar de overheid maakt zich vooral zorgen over mogelijke epidemies. De omstandigheden zijn immers ideaal zijn voor een malaria-epidemie. Ook cholera wordt een groot risico omdat dood vee en rioolwater het drinkwater besmetten.
“Er is een groot gevaar voor diarree en cholera”, zegt Bruno Lab van Artsen zonder Grenzen. “Dat risico wordt versterkt door de concentratie van grote aantallen mensen op sommige plaatsen. Als er daar niet snel voor de afvoer van uitwerpselen en afvalwater wordt gezorgd,  zal het risico op een epidemie alleen toenemen. Er is niet genoeg drinkwater en de lokale gezondheidscentra kunnen niet ineens duizenden mensen verzorgen. De situatie kan nog verslechteren.”

Niet de eerste keer

Bovendien is het ergste misschien nog niet achter de rug. In de gebieden stroomopwaarts regent het nog steeds, en hoewel het waterpeil op de drie rivieren gestabiliseerd is, vreest de overheid nog meer wateroverlast.
Het is niet de eerste keer dat Mozambique geconfronteerd wordt met zware overstromingen. In 2000 en 2001 werden meer dan 250.000 mensen uit hun huizen verdreven. Ook begin 2007 stroomden miljoenen kubieke meter water door de valleien.
 
De overstromingen zijn voor een groot deel het gevolg van de ongewoon zware regenval in het bekken van de Zambezi, dat zich ook over delen van de Democratische Republiek Congo, Malawi, Zambia en Zimbabwe uitstrekt.
Meteorologen zijn ervan overtuigd dat ook in het verleden regelmatig overstromingen voorkwamen, en dat dit ook in de toekomst zo zal blijven. Maar precies daarom klinkt de vraag steeds luider waarom de overheid zich niet beter kan wapenen tegen de voorspelbare ovestromingen.

Pogingen

Mozambique heeft al pogingen ondernomen om de wateroverlast te beperken. Begin de jaren zeventig werd een dam gebouwd op de Zambezi om stroom op te wekken, maar ook om het debiet van de rivier te regelen. Maar de dam zorgt nog steeds niet voor een betrouwbare stroomvoorziening en lijkt ook te zwak om het waterpeil van de rivier te controleren. De ingenieurs moesten grote hoeveelheden water laten wegvloeien uit het stuwmeer om capaciteit vrij te maken voor de gigantische hoeveelheden stroomopwaarts.
Een tweede oorzaak van het grote sterftecijfer bij overstromingen in Mozambique is de weigering van veel mensen om te luisteren naar waarschuwingen en oproepen om hun huizen te verlaten. Ze vrezen dat ze hun gewassen en vee zullen verliezen en dat ze honger zullen lijden als het water zich terugtrekt.
Toen de overheid besiste om meer overtuigende middelen in te zetten om mensen uit laaggelegen gebieden te evacueren, stuitte dat op veel verzet. De regering schakelde vervolgens over op een “food for work”-beloning. Die aanpak werpt in beperkte mate vruchten af, maar veel dorpelingen beslissen toch om hun grondwettelijk recht op te eisen om te blijven waar ze zijn.