Zimbabwaanse verkiezingen gaan onverbiddelijk door

De verkiezingen van 2008 liggen nog vers in het geheugen van vele Zimbabwanen. Toen won de leider van de Beweging Voor Democratische Verandering (MDC-T), morgan Tsvangirai, de eerste ronde van de presidentiële verkiezingen. Na een periode van intens politiek geweld vanwege de staat, trok deze zijn kandidatuur voor het ingaan van de tweede ronde in. Zo kon toenmalig president Mugabe met gemak herkozen worden. De oppositie vreest nu een herhaling van deze feiten.

Gebroken beloften

Toch was 2008 geen totale nederlaag voor de MDC-T. In het parlement haalde de partij zelfs nipt meer zetels dan Mugabe’s Zimbabwaanse Afrikaanse Unie – Patriottisch Front (ZANU-PF). Onder druk van de Ontwikkelingsgemeenschap van Zuidelijk Afrika (SADC), kwamen de verschillende partijen tot een akkoord waarbij de macht gedeeld zou worden door de MDC-T, de ZANU-PF en de kleine splinterpartij MDC-M. Mugabe zou president blijven, Tsvangirai zou premier worden. Deel van dit akkoord was een referendum over een nieuwe grondwet en een reeks hervormingen die moesten plaatsvinden voor de verkiezingen. De grondwet is sinds maart een feit, maar van de hervormingen kwam nog niks in huis.

Tsvangirai wenste dan ook een uitstel van de verkiezingen, zodat deze hervormingen alsnog uitgevoerd zouden kunnen worden. De hervormingen zouden politiek geweld, electorale fraude en mediacensuur moeten tegengaan. Tsvangirai’s ongerustheid is niet onterecht. Hoewel de pers in Zimbabwe reeds langer onder controle van de ZANU-PF staat, maakt het machtsapparaat van de partij het de pers de laatste maanden nog moeilijker. Ondertussen zetten het leger en de andere veiligheidsdiensten die nog loyaal zijn aan Mugabe hun campagne van intimidatie en mishandeling tegen MDC-kiezers verder. Dat het hooggerechtshof besloten heeft de verkiezingen niet uit te stellen, zal niemand verbazen. De voorzitter van dit hof is een ex-partijgenoot en huidige bondgenoot van Mugabe.

De problemen van de MDC-T

Toch zal Tsvangirai een nederlaag niet volledig kunnen toeschrijven aan repressieve acties van de president. Na vijf jaar de macht te hebben gedeeld met de ZANU-PF, is het duidelijk dat deelnemen aan de regering de partij windeieren heeft opgeleverd. De MDC-T heeft al jaren haar traditionele machtsbasis in de steden van Zimbabwe. Tijdens hun deelname aan de regering kwam de partij echter vaak in conflict met deze basis. Zo liggen de ambtenaren al maanden in de clinch met het ministerie van openbare diensten – één van de ministeries onder controle van de MDC-T – over een mogelijke loonsverhoging. Ondertussen probeerden de ministers van MDC-T wel een woontoelage van $21.000 te bekomen. Corruptieschandalen waren schering en inslag.

Ook kampt het MDC-T met een imagoprobleem.  Met de stijgende populariteit van het “Africa Rising” idee en het bijhorende nationalisme, is het imago van partij van het Westen een minpunt. De partij verzet zich tegen de landhervormingen en de indigenisation, waardoor ze zich tegen black empowerment lijkt te kanten. Ondertussen gebruikt Mugabe deze zelfde maatregelen om zichzelf op te werpen als verdediger van de kleine Afrikaan. Dat de MDC-T vaak teruggrijpt naar de steun van de VN en de EU, maakt dit enkel maar erger.

Zimbabwe is in 2013 ook niet hetzelfde land als in 2008. Ondanks de blijvende chaos omwille van de landhervormingen, heeft de Zimbabwaanse economie zich grotendeels herpakt – hoewel er nog veel werk aan de winkel is, hoeft het land zich geen zorgen meer te maken om de hyperinflatie van 2008. Dit is deels te danken aan de MDC-T, dat sinds 2009 de minister van Financiën levert. Ook dit blijkt uiteindelijk een schot in eigen voet te zijn geweest. Met minder onvrede over de economische toestand van het land, is een mobiliserende kracht voor de MDC-T verloren gegaan. Voordien focuste MDC-T hun campagne op het falen van de ZANU-PF, maar nu ze zelf deel uitmaken van de regering is deze tactiek niet meer mogelijk. Politieke apathie lijkt aan de orde van de dag te zijn.

Momenteel is het land niet in staat de 132 miljoen dollar, die de verkiezingen zouden kosten, bijeen te krijgen. In februari diende Zimbabwe een aanvraag in bij de VN om de fondsen te kunnen verkrijgen. De VN stuurden een missie naar het land, maar moest het land verlaten nadat ze contact probeerden te leggen met middenveldgroeperingen. Het lijkt dus onwaarschijnlijk dat Zimbabwe nog geld kan verwachten vanuit deze hoek. De enige mogelijkheid lijkt nu het geld te halen bij de buurlanden, de leden van de SADC. Deze landen vragen tijd om de fondsen bijeen te krijgen. Als de MDC-T hierin uitstel van executie zag, dan werd deze hoop vorige week door het hooggerechtshof de grond ingeboord.

Eendracht maakt macht?

Toch geeft Tsvangirai niet op. In een persconferentie kondigde de leider van de MDC-T vandaag een coalitie aan met de Zimbabwaanse Afrikaanse Nationale Unie – Ndonga (ZANU-Ndonga) en de Mavambo/Kusile/Dawn van Simba Makoni. De drie partijen trekken samen naar de verkiezingen, in de hoop president Mugabe van de troon te stoten. Desondanks blijft de oppositie gespleten. Reeds vorige week besloten Welshman Ncube van de MDC-M en Dumiso Dabengwa van de Zimbabwaanse Afrikaanse Volksunie (ZAPU) een coalitie te sluiten. De andere oppositiepartijen waren toen niet welkom.

De ZANU-PF ploegt ondertussen rustig verder, hoewel de partij zich zorgen baart over de hoge leeftijd van president Mugabe. Indien de 89-jarige president zou sterven tijdens een volgende ambtstermijn, zou de partij in staat zijn een nieuwe president uit eigen rangen voor te dragen – dankzij de nieuwe grondwet van maart die hierin voorziet. De vraag is natuurlijk wie dit zou zijn en wat voor gevolgen dit zou hebben voor de toekomst van de ZANU-PF… en voor de toekomst van Zimbabwe.