Zuid-Afrika treedt op tegen braindrain uit buurlanden

“Zuid-Afrika moet niet de indruk wekken dat het nog artsen wil aanwerven in andere Afrikaanse landen”, zegt Sibani Mngabi, een woordvoerder van het Zuid-Afrikaanse ministerie van Gezondheid. “Dat brengt landen die met een gebrek aan medisch personeel kampen in de problemen.” Mngabi zegt wel dat er nog uitzonderingen mogelijk zijn. “Gezinshereniging moet bijvoorbeeld nog kunnen.”

Volgens Artsen voor Mensenrechten, een organisatie uit het Amerikaanse Boston, raakt in Malawi maar een tiende van het aantal vacatures voor artsen opgevuld, terwijl het land kampt met een aids-epidemie die elk uur tien slachtoffers vergt.

Zuid-Afrika neemt een voorbeeld aan Groot-Brittannië. Dat land kondigde in augustus een plan aan om niet langer verpleegsters aan te werven in ontwikkelingslanden. “In 2003 ondertekenden we al een overeenkomst met Groot-Brittannië om niet langer medisch personeel aan te werven in Zuid-Afrika”, zegt Mngabi. “Daardoor daalde het aantal van onze verpleegsters dat naar ginds vertrok met de helft.”

Daarmee is het probleem voor Zuid-Afrika nog niet opgelost. Nogal wat artsen en verplegers uit Zuid-Afrika emigreren nu naar Canada, een land dat net als Groot-Brittannië een tekort aan medisch personeel heeft. Afrikaanse emigranten verdienen er veel meer en kunnen in een betere omgeving werken. Rekruteringsbureaus spelen daar op in. Zuid-Afrika vindt dat de Zuid-Afrikaanse en de Canadese regering die stroom van artsen en verpleegsters moeten inperken en in goede banen leiden.

Niet alle experts in Zuid-Afrika zijn enthousiast over de maatregel. “Ik geloof niet dat de artsen uit andere Afrikaanse landen thuis zullen blijven als wij onze grenzen sluiten”, zegt Mignonne Breier van de Human Sciences Research Council, een denktank in Kaapstad. “Dan trekken ze gewoon naar Canada of de VS.”

Breier publiceerde in juni een studie waaruit blijkt dat er in Zuid-Afrika meer dan 5.000 buitenlandse artsen werken; ongeveer 16 procent van het totale aantal artsen. Zuid-Afrika trekt artsen aan uit Zimbabwe, Zambia, Kenia, Ghana en Nigeria, maar ook uit Pakistan, India, Bangladesh, Sri Lanka en Oost-Europa.

Zuid-Afrika kan versterking uit het buitenland goed gebruiken. Het land telt ongeveer zeven artsen per 10.000 inwoners, duidelijk minder dan in België (30) of Nederland (20), maar boven het minimum van één arts per 5.000 à 10.000 inwoners dat de Wereldgezondheidsorganisatie vooropstelt. “Maar de meerderheid van de artsen kiest voor de steden”, zegt Breier, “de gezondheidszorg op het platteland wordt rechtgehouden door buitenlanders.”

De Zuid-Afrikaanse regering probeert meer artsen naar de dorpen te lokken met extra voordelen. Ze wil ook dat er meer artsen afstuderen. “Maar een verdubbeling van het aantal geneeskundestudenten zal de slechte verdeling van artsen over het land niet noodzakelijk oplossen”, zegt Steven Reid, een professor plattelandsgezondheidszorg aan de universiteit van KwaZulu-Natal. MDG6