Zuid-Afrikaanse vrouwen fietsen tegen vooroordelen in

“De meeste mensen zien fietsen als iets voor kinderen, zeker niet voor Afrikaanse vrouwen, laat staan getrouwde vrouwen”, zegt Myolisi Njoli van Luvo Bicycles, een organisatie die vrouwen aan het fietsen probeer te krijgen in de provincie West-Kaap. Marianne Vanderschuren van het Centrum voor Verkeersstudie aan de Universiteit van Kaapstad bevestigt dat. “Zuid-Afrikanen zien fietsen als een weinig elegante en niet erg vrouwelijke manier van voortbewegen.”

Moordend verkeer

Ook  het grote aantal verkeersongelukken houdt vrouwen uit het zadel. Uit cijfers van de in Brussel gebaseerde International Road Federation blijkt dat Zuid-Afrika een recordaantal verkeersslachtoffers kent. Veertig procent van de slachtoffers waren te voet of met de fiets onderweg.
“Een mensenleven is niet veel waard in de Zuid-Afrikaanse cultuur”, zegt Vanderschuren, “Vrouwen moeten traditioneel zorgen voor het gezin en willen hun leven liever niet riskeren door zich met een fiets op de weg te wagen.”
Dan is er nog de statuskwestie: “Als je wil gerespecteerd worden, rij je in een auto.”
Nochtans zijn er een heleboel goede redenen voor vrouwen om te fietsen. Ze zijn vaak buiten de spitsuren onderweg voor kortere afstanden, voor de kinderen, het werk of het huishouden. Een vrouw op de fiets is onafhankelijk van het openbaar vervoer en kan haar tijd zo flexibel mogelijk benutten.
“Voor mij is een fiets ideaal, ik krijg allerlei dingen gedaan”, zegt Juanita Maguni, die elke dag naar haar werk fietst in Manenberg, een buitenwijk van Kaapstad. “Alleen is het moeilijk om de commentaar van de mensen te trotseren. Ik moet soms al mijn moed bij elkaar schrapen om in het zadel te springen.”
Meer dan 200 vrouwen hebben intussen het programma Women in Cycling gevolgd dat Luvo Bicycles organiseert in de Kaapse voorstad Khayelitsha. De laatste twintig deelnemers zwaaiden nog maar pas af. Ze kregen zwarte fietsshorts, een bloesje en een helm, lessen in verkeersveiligheid en een basisopleiding fietsmechanica.

Fietsen tegen armoede

Heel wat vrouwen slagen er al fietsend in te ontsnappen aan de armoede. Het Bicycle Empowerment Network (BEN) importeert fietsen uit Nederland en Duitsland en verkoopt ze voor dertig dollar (21 euro). Dat is evenveel als twee maanden met de minibus rijden en een grote som in een land waar nog altijd een derde van de mensen moet rondkomen met minder dan twee dollar per dag.
Uit cijfers van de Zuid-Afrikaanse regering blijkt dat pendelaars die minder dan 52 euro per maand verdienen, gemiddeld een derde van hun inkomen spenderen aan vervoerskosten. Meer dan tachtig procent van de mensen besteedt een vijfde van hun loon aan transport. “Dat is het voordeel van een fiets: als hij betaald is, heb je er bijna geen kosten meer aan”, zegt Rufus Norexe, een fietshersteller in dienst van BEN.
De Zuid-Afrikaanse regering is ervan overtuigd dat fietsen kunnen helpen bij armoedebestrijding en wil onder het motto ‘Shova Kalula’ (‘Trap met gemak’) tegen 2015 een miljoen fietsen verdelen. Vrouwen en verplegend en onderwijzend personeel moeten daarbij voorrang krijgen.