Zuid-Azië knooppunt orgaanhandel

Veel mensen in deze regio zijn zo wanhopig dat ze bereid zijn hun nier te verkopen voor geld. In combinatie met een ongereguleerde gezondheidsindustrie en corrupte controle heeft dat geleid tot een speciaal soort “medisch toerisme”, vooral in India en Pakistan. Topchirurgen werken samen met criminele orgaanhandelaars om de meest wanhopige mensen te benaderen.
“De recente gebeurtenissen onthullen een wereldwijd netwerk dat nog groter is dan alle anderen”, zegt Samiran Nundy, chirurg in een prestigieus ziekenhuis in New Delhi. Op 24 januari kwam een grote zwendel aan het licht toen de politie een ziekenhuis binnenviel in Gurgaon, een voorstad van Delhi. De chirurg Amit Kumar bleek arme arbeiders naar zijn hospitaal te lokken met beloftes van banen en 300.000 roepies (5000 euro). De meeste slachtoffers zagen slechts een tiende van dat bedrag terug.
Kumar wordt ervan beschuldigd meer dan 500 transplantaties te hebben verricht voor een bedrag van 2 miljoen roepies (34.000 euro), bij patiënten uit Engeland, de VS, Turkije, Nepal, Dubai, Syrië en Saoedi-Arabië. Die kwamen bij hem terecht via een uitgebreid internationaal netwerk van hoogopgeleide chirurgen.

Falende controle

Een serie onderzoeken van het tijdschrift Frontline onthult de realiteit van de nierhandel in verschillende deelstaten van India. Staatscommissies, die sinds 1994 donoraanvragen moeten beoordelen, keuren bijna alle aanvragen goed, ook wanneer er duidelijk geld voor de organen wordt betaald.
“Veel ziekenhuizen hebben banden met politici, en bovendien stappen de leden van de commissie nooit naar de politie”, zegt dr. George Thomas, chirurg in Chennai en redacteur van het Indian Journal of Medical Ethics, die campagne heeft gevoerd tegen orgaanhandel. “Maar Kumar heeft niet eens geprobeerd goedkeuring te krijgen. Alles ging buiten de wet om.”
Buurland Pakistan heeft pas vorig jaar een wet tegen betaalde transplantaties aangenomen. “De strijd van professionals, maatschappelijke organisaties en de media tegen de orgaanlobby duurde twee decennia”, zegt dr. Farhat Moazam, professor en voorzitter van het Centrum voor Biomedische Ethiek aan het Sind Instituut voor Urologie en Transplantatie (SIUT) in Karachi.
Moazam gelooft dat de wet een stap in de goede richting is. “Maar hij moet nog wel verbeterd worden en ook op een transparante manier worden uitgevoerd”, zegt ze. Volgens haar worden er in Pakistan jaarlijks ruim 2000 niertransplantaties uitgevoerd. Tachtig procent hiervan was van donoren die geen familie zijn en tweederde daarvan voor buitenlandse patiënten. Nochtans verbiedt de wet organen van Pakistanen te doneren aan buitenlanders. Vrijwillig doneren is wel toegestaan, maar volgens Moazam is dat een “vaag” begrip. Er worden zelfs speciale nephuwelijken voor gearrangeerd.

Medische kennis schiet tekort

Zowel in India als in Pakistan wordt er amper gebruikt gemaakt van donoren die zijn overleden. Dat ligt aan de illegale orgaanhandel, maar ook aan het gebrek aan kennis en kunde en het maatschappelijk bewustzijn. “Weinig mensen weten dat je van een persoon die hersendood is een bruikbaar orgaan kan wegnemen, zelfs onder medici”, zegt dr. Thomas. “We hebben een maatschappelijke beweging voor orgaandonatie nodig.”
Vorig jaar schatte de Wereldgezondheidsorganisatie dat 10 procent van alle transplantaties in ontwikkelingslanden gedaan werd voor mensen uit rijke landen. Donoren worden soms gedwongen, maar meestal doen ze mee omdat hun veel geld wordt beloofd. Per jaar worden er op deze manier 15.000 nieren illegaal verhandeld.