Zuiden hekelt gesloten karakter van Veiligheidsraad

“De Veiligheidsraad moet in al deze zaken transparantie, openheid en samenhang aan de dag leggen, maar dat gebeurt meestel niet”, betreurt Ileana Nunez Mordoche, die woensdag het woord op een open debat in naam van de 118 leden van de Beweging van Niet-Gebonden Landen (NAM).

De bijeenkomst kwam er op aangeven van de voorzitter en was bedoeld om de werkmethoden van de Raad te bespreken. Vele diplomaten die deelnamen aan het debat vinden dat de procedures voor de besluitvorming onmiddellijk aan hervorming toe zijn, omdat de vraag naar VN-vredesmissies en conflictpreventie een hoge vlucht nemen.

“Door de complexer wordende verantwoordelijkheden van de Veiligheidsraad inzake de internationale vrede en veiligheid, is het van vitaal belang dat het 15 leden tellende panel blijvend probeert zijn methoden te verbeteren”, verklaarde VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon.

De P5

Volgens waarnemers zijn wezenlijke veranderingen in de bestaande procedures onwaarschijnlijk zolang de Raad ondergeschikt blijft aan de belangen van de vijf grootmachten, zijnde de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Frankrijk, Rusland en China (bijgenaamd de P5). Deze landen hebben vetorecht en beschikken over een ruim arsenaal aan kernwapens. Ze moeten niets weten van belangrijke hervormingen die hun speciale status en hun invloed op de besluitvorming ook maar enigszins zou afzwakken.

“Meestal werken ze in geheimhouding en proberen ze hun visie aan de andere leden op te dringen, door zelf resoluties op te stellen die de Raad dan moet bekrachtigen zonder verdere discussie”, aldus de Zuid-Afrikaanse ambassadeur D.S. Kumalo. Hij was recent nog voorzitter van de Veiligheidsraad en noemt de P5 “een kleine groep die ons verlangen naar transparantie en politieke betrokkenheid in de weg staat.”

Zuid-Afrika is net als Japan, Duitsland en Brazilië kandidaat voor het permanent lidmaatschap van de Raad. Die uitbreiding staat al langer dan een decennium op de agenda, maar lidstaten raken het maar niet eens over de grootte en de macht van die nieuwe Veiligheidsraad. De huidige samenstelling gaat terug tot de machtsverhoudingen in 1945, toen de overwinnaars van de Tweede Wereldoorlog hun bevoorrechte status kregen.

Malaise

Net als Kumalo vinden critici al geruime tijd dat de Raad ondemocratisch werkt en dat zijn doeltreffendheid en legitimiteit niet kan worden volgehouden tenzij het tegemoet komt aan de noden van de wereld op vandaag.

Ambassadeur Nirupam Sen van India, een land met meer dan een miljard inwoners, argumenteert dat de Algemene Vergadering legitiem zeggenschap heeft over de methoden van de Raad. De interesse bij de niet-leden neemt toe en bovendien handelt de Raad in naam van alle VN-lidstaten. De Algemene Vergadering telt 192 leden,  maar kan in tegenstelling tot de Veiligheidsraad haar beslissingen niet opleggen.

Sen stelt dat landen die blauwhelmen leveren reeds lange tijd bij de besluitvorming bij vredesmissies betrokken willen zijn, “eerder dan dat ze pro forma worden geraadpleegd”.

Tegenover de diplomaten uit ontwikkelingslanden staat de Amerikaanse vertegenwoordiger Alejandro Wolf, die meent dat er een “dynamische inspanning” werd gedaan om te garanderen dat het werk van de Raad direct beschikbaar was voor alle VN-leden. Hij ziet vele verbeteringen.

Sen mag dan opgetogen zijn over het feit dat de Veiligheidsraad bereid is zijn werkmethoden en besluitvorming te verbeteren, toch verklaarde hij dat vele gebreken slechts een symptoom zijn van “een diepere malaise die verankerd ligt de structuur en de samenstelling van de Raad”.