#AllLivesMatter: een Manifesto

Er is intussen zoveel geschreven over de aanslagen in Parijs en zo weinig over het nog extremer lijden elders zoals in Nigeria en Yemen, dat ik met moeite een nieuwe invalshoek of analyse kan bedenken. De ‘wie deed wat waarom?’ vraag laat ik graag aan anderen over. De ‘wat nu?’ vraag blijft intussen echter knagen.

Ik dwing mezelf om deze vraag zo constructief en positief mogelijk te benaderen. Want als ik me overgeef aan het misselijkmakende van de hypocrisie, de machteloosheid, de haat, vernielzucht, de selectieve blindheid en de nog selectievere verontwaardiging van de afgelopen weken, zet ik allicht nooit nog een letter op papier.

Positief en constructief betekent wat mij betreft afstand nemen van de a-politieke, holle Kumbayaa-We are the World samenhorigheid van de #JeSuisCharlie slogan en aanverwante optochten waar zelfs plaats was voor de meest absurde verzameling brandweer-pyromanen.

De vraag is hoe we dit kampvuur romantisme, deze selectieve universaliteit, omzetten in iets waar ook de niet-blanke, niet-westerling iets aan heeft.

Het betekent tegen wil en dank ruimte maken voor bitterzoete blijdschap. Blijdschap voor deze geruststellende herinnering dat we als mensen in staat zijn tot diep medeleven. En dat we tegen geweld zijn. Zeker wanneer we er zelf het slachtoffer van zijn, maar vandaag ook, voor enkele micro seconden, wanneer het anderen ten beurt valt. Omdat we er ons weer even iets concreet bij kunnen voorstellen. Hier valt iets mee te doen.

De vraag is hoe we dit kampvuur romantisme, deze selectieve universaliteit, omzetten in iets waar ook de niet-blanke, niet-westerling iets aan heeft. De rest van de wereld en de wereld hier bij ons, zeg maar. Hoe maken we met andere woorden een werkwoord van het #AllLivesMatter ideaal?

Het antwoord op deze vraag is per definitie meervoudig, een samen sprokkelen van oneindig veel puzzelstukken van een steeds veranderende tekening. Vandaag, en in deze kleine westerse uithoek van de wereld, denk ik dat we met de volgende suggesties al even verder kunnen:

1. Nultolerantie van geweld als streefdoel

We beginnen bij onszelf. Het houdt ons niet tegen om het bestaande geweld te willen begrijpen. In tegendeel. We deinzen er niet voor terug om de term te herdefiniëren, want als we ons enkel beperken tot fysiek geweld zullen we er nog lang niets van begrijpen.

2. Constructieve identiteitspolitiek

#AllLivesMatter betekent pas iets als we in eerste instantie op zoek gaan naar die categorieën die vandaag niet als volwaardige levens worden gezien of behandeld. In die zin staan #JeSuisAhmed, #IAmBaga, #BlackLivesMatter geenszins haaks op het #AllLivesMatter ideaal. Integendeel. Ze zouden wel eens de enige weg er naartoe kunnen zijn, maar zonder dat ideaal voor ogen zijn communautaire reflexen simpelweg meer van hetzelfde: uitsluiting en discriminatie. Het dwingt ons echter ook om opnieuw na te denken over solidariteit en medeleven. Hoe maken we het betekenisvol, wat zijn de grenzen, is het überhaupt mogelijk?

3. Afscheid van DE geschiedenis

We herschrijven onze geschiedenislessen. Ook de actualiteit. Niet om de absolute “waarheid” te onthullen, maar om de blinde vlekken en verzwegen denkkaders in te kleuren. Het spreekt voor zich dat aan deze taak nooit een einde zal komen. Ook dat de exclusief westerse pen niet zal volstaan. Afscheid nemen van het einde van de geschiedenis betekent durven raken aan onze heilige huisjes, de dogma’s die een misplaatst gevoel van superioriteit en dito vernielzucht hebben gevoed en blijven voeden. Niet omdat de inhoud van die dogma’s per definitie zo fout zou zijn – neem het ideaal van de vrijheid van meningsuiting bijvoorbeeld – maar omdat we opgehouden zijn om erover te negotiëren. Ondereen. Met de anderen. Met onszelf.

Geweld, identiteit en ‘waarheid’ en de geschiedenis. Dit zijn de pijnpunten waar ik op uitkom na deze week vol extremen. Niets nieuws onder de zon. De extremen zijn in feite een constante en over deze pijnpunten zijn intussen al bibliotheken volgeschreven. En toch ga ik er in de volgende columns één voor één op terugkomen. Uit medeleven met de slachtoffers. Uit de politieke overtuiging dat #AllLivesMatter een werkwoord is. In de hoop dat alle beetjes helpen.