Brood en burgers

Terwijl u dit leest hebben onze zuiderburen de teerling geworpen. Er zal gefeest en gevloekt zijn, maar ook veel schouders onverschillig opgehaald. Veel Fransen deden niet eens de moeite om hun stem uit te brengen, omdat ze al lang niet meer geloven dat die stem enig verschil maakt. ‘Ils sont tous les mêmes’, mompelde een bejaarde Fransman onverschillig voor een VRT-camera. De optimist en betrokken burger in mij zuchtte. De empathische mens in mij bedacht dat de man allicht een indrukwekkend lange estafette van presidenten en regeringen had zien voorbijkomen, zonder dat er iets noemenswaardigs was veranderd in zijn leven.

In 2018 en 2019 wordt hier opnieuw gevochten om onze stem.
Er zal met man en macht beroep worden gedaan op onze onvoorwaardelijke steun voor deze of gene. Kandidaat burgemeesters en ministers zullen ongevraagd voor onze deur staan om ons te vragen naar onze bekommernissen. De wil van “De Burger” zal te pas en te onpas worden gebruikt en misbruikt om de agenda te bepalen.
Doorwinterde politici schermen geestdriftig met “burgerparticipatie” en “burgerlijsten”.
Ineens worden wij burgers weer belangrijk. Plots staan we weer centraal. Zolang de kiesstrijd woedt. Het pad naar het stadhuis en de wetstraat ligt geplaveid met stembiljetten.

Zodra de stemmen zijn geteld, gaan de schijnwerpers uit en wordt de burger weer wat hij was: werknemer, werkgever, consument, cliënt, parasiet, volger of dwarsligger, meestal van weinig tel.

Verkiezingsanalyses presenteren ronkende verklaringen voor het stemgedrag van de kiesgerechtigde burger: een gebrek aan politieke geletterdheid, frustratie, onmacht, angst, woede, ongegeneerd eigenbelang, de kloof tussen stad en platteland. Hoop paradeert al jaren niet meer in het lijstje. Wanhoop daarentegen.

Het kan zijn dat wij niet meer geloven dat er iets verandert, laat staan verbetert. Het kan zijn dat wij niet geloven dat we ertoe doen. Een mens raakt aan alles gewend, zelfs aan het stugge en onverzettelijke patroon van de “realpolitik”, zelfs aan bitsig en verdeeld beleid. Wie zich zorgen maakt raakt niet gesust, maar vermoeid.
De grens tussen moedig en naïef lijkt soms weinig meer dan een slootje, waar je in een wip en op één been overheen springt.

Politiek is verworden tot het behoud van de status quo. Verbeelding is nergens aan de macht.

De mensen zijn moe. Ze hebben geen tijd. Ze moeten al zoveel. Ze zijn van hun geloof gevallen; het geloof dat mensen de samenleving maken. Dat klinkt ongeloofwaardiger dan ooit, sinds besturen vooral op bankieren lijkt. Politiek is verworden tot het behoud van de status quo. Verbeelding is nergens aan de macht.
Wanneer de enige bakker van het dorp 5 soorten smakeloos en droog brood verkoopt, maar niemand op het idee komt om zelf z’n brood te bakken, dan blijft de bakker verkopen.

Wie herinnert zich nog dat middenveldorganisaties ooit een cruciale positie innamen in de samenleving, als kritische en autonome actoren die een beleid onder druk konden zetten? Veel van die organisaties zijn intussen weinig meer dan dienstverleners en uitvoerders van beleid. De oude waakhond ligt aan de ketting.

Dat burgerbewegingen en middenveld het beleid kunnen sturen, is geen archaïsme, noch een sprookje. Algemeen stemrecht, betaald verlof, ziekteuitkeringen. Ze kwamen er niet door het eens vriendelijk te vragen.
Het historische toekomstverbond tussen burgerbewegingen Ringland, stRaten-Generaal en Ademloos en de Vlaamse en Antwerpse overheid bewijst dat het kan. Wanneer bezorgde en betrokken mensen samen rond de keukentafel gaan zitten, is veel mogelijk.

Burgers en middenveld kunnen een politiek bestel doen twijfelen, wankelen en verschuiven door te dromen en te geloven. Politiek als kunst van het onmogelijke: bevragen wat bestaat, verbeelden wat zou kunnen bestaan.
Dat is precies wat ze opnieuw moeten doen. Er is maar één ding erger dan een beroerd beleid: een beroerd beleid dat geen weerwerk meer krijgt.