Volkstellingen: een probleem of een kans?

De recente volkstelling in China toont dat de bevolking gestegen is, maar minder dan een decenium geleden. De actieve bevolking is kleiner geworden, de geboortecijfers zijn laag en Chinezen worden alsmaar ouder. Dat schept enkele kansen om een beter sociaal beleid af te dwingen, schrijft MO*columniste Ching Lin Pang.

Begin deze maand werd de volkstelling van China bekend gemaakt. Dat de Chinese overheid deze census erg serieus opvat, bewijst het aantal beambten die eind vorig jaar werden ingezet om een deur-aan-deur registratie uit te voeren: een slordige zeven miljoen mensen, of iets meer dan de gehele bevolking van Vlaanderen!

Dat deze telling extra meer aandacht trok, heeft te maken met ingrijpende veranderingen in de Chinese samenleving zoals de expansie van de middenklasse en een stijgende levensstandaard sinds 2010. Vanaf dat jaar, waarin China opklom tot de tweede grootste economie, maakt het land op internationaal vlak ook een ophefmakende evolutie mee met de nodige botsingen en confrontaties.

Het geopolitieke geruzie is verre van over: daarom kreeg deze volkstelling zoveel aandacht in de Engelstalige pers. Vooral de problemen passeerden de revue. Het genderonevenwicht met minder mannen dan vrouwen als gevolg van conservatieve patriarchale waarden werd onder de loep genomen. Maar ook de afname van de actieve bevolking – die te wijten is aan het decennialange één-kindbeleid, dat pas in 2016 werd afgeschaft – wordt aan de kaak gesteld. Deze afschaffing heeft geleid tot een kleine stijging van de cohorte jonger dan 14 jaar, maar die stijging heeft geen structurele gevolgen.

Een afname van de bevolking hoeft niet te leiden tot grote problemen. Er zijn soms voordelen aan verbonden.

Sommigen hebben twijfels bij deze toename. Er is niet alleen demografische groei bij Han-Chinezen maar ook bij de etnische minderheden. Laten we even de feiten op een rijtje zetten. De Chinese bevolking van 1,4 miljard – een toename van 5,3 procent tegenover 2010 – is nog steeds de omvangrijkste ter wereld, alhoewel de relatieve groei kleiner is dan het voorbije decennium.

De actieve bevolking is kleiner geworden, de geboortecijfers zijn laag en Chinezen worden alsmaar ouder. Met andere woorden China ontwikkelt steeds meer een omgekeerde bevolkingspiramide. Op zich niets nieuws onder de zon. Dalende geboorte en een algemene veroudering van de bevolking duidt op ontwikkeling en vooruitgang.

China volgt in de voetsporen van het Westen en ook van omringende landen. Heeft Japan niet de oudste bevolking ter wereld? In Zuid-Korea werden vorig jaar meer doden geregistreerd dan geboortes.

Een afname van de bevolking hoeft niet te leiden tot grote problemen. Er zijn soms voordelen aan verbonden. Denken we maar aan duurzaamheid en het milieu. Minder mensen betekent minder consumptie en vervuiling.

Naast dit macro-economisch voordeel biedt de afname van de bevolking een kans om een beter sociaal beleid af te dwingen. Chinese vrouwen volgen meer en meer het patroon van hun zusters in Japan, Zuid-Korea, Hong Kong, Taiwan. Chinese vrouwen kiezen doorgaans voor het huwelijk. Maar het aantal ongetrouwde vrouwen neemt geleidelijk toe, vooral bij hoogopgeleide vrouwen in de grootsteden.

In termen van kinderwensen mag een koppel sinds 2016 twee kinderen hebben, maar de meesten zien af van deze versoepeling. Een kind opvoeden vergt een kleine fortuin. De kosten beginnen al in de kraamkliniek. Na de geboorte ondergaat de vrouw het ritueel van zuoyuezi of een maand lang zich laten verzorgen in een speciale kraamkliniek.

Dit ritueel komt uit de traditionele Chinese geneeskunde. In het verleden werd de vrouw thuis verzorgd door de schoonmoeder. Deze gewoonte is in het huidige China geprofessionaliseerd en gecommercialiseerd. Onnodig te zeggen dat een opname van een maand tonnen geld kost.

Ja, er is ruimte voor een beter sociaal beleid.

Vervolgens zijn er de kosten van onderwijs, bijlessen en andere buitenschoolse activiteiten.

Het probleem van dure huisvesting is een andere bezorgheid van jonge Chinese koppels. Ook de verhoging van de levensstandaard en de aanmoediging van de overheid om te consumeren doen de familie-uitgaven uit de wokpan rijzen. Met andere woorden: een kind extra kunnen de meeste koppels zich niet veroorloven.

Andere vrouwen, veelal alleenstaande vrouwen, kiezen bewust er voor om geen kind te krijgen om hun carrière niet in het gedrang te brengen. Dan zijn er nog de migrantenvrouwen uit het binnenland van China die niet in de stad geregistreerd zijn en daardoor verplicht worden om hun kinderen naar dure privé-scholen te sturen.

Dus ja, er is veel ruimte voor een beter sociaal beleid: betaalbare ziekenhuiskosten, gratis onderwijs, kindergeld, ouderverlof, enz. Interne migrantenvrouwen kunnen een gelijke behandeling eisen op basis van registratie in de stad waar ze werken.

Een ander neveneffect van de volkstelling is opgepikt door een progressieve Engelstalige krant. Eind vorig jaar heeft de LGBTQ+-gemeenschap gebruik gemaakt van de volkstelling om de status van hun relatie kenbaar te maken ondanks de niet-erkenning van het homohuwelijk. Ze delen de enquêteur mee dat ze niet samenwonen met een kamergenoot maar wel met hun partner. Of dit in de statistieken is verwerkt, is maar zeer de vraag. Maar ze hebben het gedurfd om het te zeggen.

Tot besluit: een volkstelling is een interessant fenomeen. Spijtig dat de volkstelling in ons land afgeschaft is sinds 1991.