Om dak- en thuisloosheid aan te pakken moeten we écht samenwerken

Vele wegen leiden naar thuisloosheid. Volgens MO*Ontwikkelaar Mieke Schrooten is de urgentie, zeker in Brussel, intussen te groot om geen gezamenlijke inspanning te leveren. ‘In vergelijking met 2008 gaat het om meer dan een verviervoudiging van het aantal mensen.’

Dak- en thuisloosheid vormen een grote maatschappelijke uitdaging in talloze steden over de hele wereld. Brussel is geen uitzondering. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest leven minstens 7134 daklozen of slecht gehuisveste personen. Dat blijkt uit een recent rapport na de dak- en thuislozentelling georganiseerd door Bruss’help, het steunpunt voor de Brusselse dak- en thuislozenzorgsector.

Ontluisterende resultaten

In november 2022 telde Brussel het aantal dak- en thuislozen in het gewest. Het doel van de telling is inzicht te krijgen in de omvang van dak- en thuisloosheid en het profiel van degenen die dak- of thuisloos zijn. Dit moet terreinwerkers en de overheid helpen bij het voorkomen en bestrijden van dak- en thuisloosheid.

De resultaten van de telling zijn ronduit ontluisterend.

Een driehonderdtal vrijwilligers en professionals telde in de nacht van 7 op 8 november tussen 23 uur en middernacht hoeveel mensen ze aantroffen, klaar voor alweer een nacht op straat. Ook verstrekten heel wat opvang- en onthaalstructuren gegevens over mensen die diezelfde nacht bij hen verbleven. Tot slot vulden verschillende diensten een vragenlijst in voor alle mensen die zij die nacht opvingen en voor mensen die ze begeleidden tijdens de periode van eind oktober tot midden november.

Onlangs werden de resultaten van de telling bekend gemaakt. En die zijn ronduit ontluisterend: in onze hoofdstad zijn maar liefst 7134 mensen dakloos of slecht gehuisvest. Dit gaat zowel om mensen die op straat slapen als om mensen die in een woonsituatie leven die door Feantsa, de Europese Federatie van Organisaties die met thuisloze mensen werken, als dak- of thuisloosheid wordt gezien.

De grootste groep, 2435 mensen, verbleef in niet-conventionele woningen, zoals niet-erkende opvangvoorzieningen, tijdelijk bezette gebouwen en kraakpanden. Daarnaast overnachtten 1593 personen in noodopvangvoorzieningen en 1473 in opvangcentra. Ruim één op de tien (809) bracht de nacht door in de openbare ruimte. Ook vonden 375 individuen tijdelijk opvang bij vrienden, familie of kennissen bij gebrek aan stabiele huisvesting en werden nog eens 294 personen met uitzetting bedreigd. Omdat sommige van dit soort situaties moeilijk in beeld te krijgen zijn, geeft Bruss’help aan dat deze cijfers ongetwijfeld nog een sterke onderschatting zijn van de werkelijke situatie.

Meer dan vier op tien van de getelde personen zijn mannen, terwijl bijna 14% minderjarig is. Uit gegevens van 42 Brusselse bijstands- en zorgstructuren blijkt dat 53,8% van de mensen waarover een vragenlijst werd ingevuld al een jaar of langer thuisloos was.

Een voortdurende stijging

De dak- en thuislozentelling vindt al sinds 2008 om de twee jaar plaats in Brussel (met uitzondering van 2012). Dat biedt inzicht in de evolutie van de thuisloosheid in de 19 gemeenten van het Brussels Gewest.

De toegang tot betaalbare kwalitatieve huisvesting blijft kritiek.

Vergeleken met de laatste telling in 2020 is er een stijging van bijna 20 procent. In vergelijking met 2008 gaat het zelfs om meer dan een verviervoudiging. Ondanks alle inspanningen die worden geleverd, stijgt het aantal daklozen en slecht gehuisveste personen dus al veertien jaar.

De opeenvolgende crisissen waarmee Brussel de afgelopen jaren te maken heeft gehad – van de coronacrisis, tot de energiecrisis en de opvangcrisis – kunnen een verklaring zijn voor de recente stijging, aldus Bruss’help. Maar ook – en niet in het minst – dat de toegang tot betaalbare kwalitatieve huisvesting in Brussel kritiek blijft.

Dat laatste wordt door heel wat Brusselse organisaties herkend. Een zestigtal verenigingen groepeert zich in de vzw Brusselse Bond voor het Recht op Wonen (BBRoW). Zij klagen aan dat heel wat Brusselaars hun recht op degelijke huisvesting niet ten volle kunnen uitoefenen. Met stijgende huurprijzen, een verouderd woningbestand, wijdverspreide discriminatie en een tekortschietende sociale huisvesting is de huisvestingscrisis volgens hen acuut. Ze klagen recente beleidskeuzes aan en roepen in een memorandum de overheid op haar verantwoordelijkheid te nemen om toegang tot fatsoenlijke en betaalbare huisvesting te garanderen, zonder enige vorm van discriminatie.

De strijd tegen thuisloosheid

De wegen die naar thuisloosheid leiden, zijn vaak het gevolg van een wisselwerking tussen structurele, institutionele, relationele en persoonlijke factoren. Denk aan de toegang tot betaalbare huisvesting, Maar ook aan de toegang tot sociale bescherming, het ontbreken van een dienstenaanbod, relationele problemen, uithuiszettingen, psychische kwetsbaarheden…

Het aanpakken van dak- en thuisloosheid vereist dan ook de gezamenlijke inspanning van heel wat actoren, niet in het minst van verschillende beleidsbevoegdheden en -niveaus. Hiervoor moeten we écht samenwerken. De telling maakt alweer duidelijk hoe urgent dat is.