Terug naar Doel

Of de laatste bewoners van Doel het even lang zullen volhouden als de dappere Galliërs is maar de vraag. Niet dat het hen ontbreekt aan moed of vastberadenheid. Maar de expansiedrift van de oprukkende wereldhaven van Antwerpen kent geen grenzen. De plannen liggen klaar om het dorp en de omliggende polders definitief in te kleuren als industrie- en havengebied. De gemeente Beveren noch de Vlaamse regering zijn geneigd op hun beslissingen terug te komen. Geen economische crisis, geen drukkingsgroep en al zeker geen dertig halsstarrige dorpsbewoners lijken dat tij te kunnen keren.

Het begon voor mij met een groot dorpsfeest, op een mooie lentedag in 2011.

Sindsdien ben ik regelmatig naar Doel teruggekeerd. Ik hou van het landschap, de weidse zichten. Zelfs de kerncentrale en de chemiebedrijven waar ik langs fiets, krijgen iets vertrouwds en gemoedelijks. Ik zag de seizoenen veranderen, in de zomer voel ik me er meer op vakantie dan aan de Vlaamse kust. In de zachte nazomer geniet ik ervan te kijken naar het werk van de boeren, de bietenoogst, de moestuintjes en de boomgaarden. Maar er zijn ook de eenzame nachten, waarin de loden stilte soms plots gebroken wordt door het geluid van rinkelend glas, een straatrace, vandalen. Daarna verdwijnen de vandalen even schielijk als ze gekomen waren.

Deze winter bewaakte ik het huis van een bewoner die een week op reis was. Ik doe dat graag. Want hier kan ik een week tekenen, ongestoord door de dagelijkse verplichtingen. Al is het, ondanks de warmte en vriendschap van de Doelenaars die er nog wonen, ook eenzaam. En koud. Bakken regen en hevige storm voorspelde het KMI. Een moeilijk te verwarmen huis, verkleumde handen en voeten bij het tekenen buiten en ook op mijn koude kamertje. Maar ik heb het er voor over.

Ik wil met tekeningen het dorp vastleggen, dat gedoemd is om te verdwijnen. Opdat het blijft leven. Waarom tekeningen, geen foto’s, denk ik vaak wanneer ik met verkleumde vingers op de dijk zit. Dat zou uren van bibberen, natte kleren en een gevecht tegen de veel te snel invallende duisternis schelen. Doel is miljoenen keren gefotografeerd, door amateur- en beroepsfotografen uit gans Europa. Maar een tekening, denk ik, hoop ik, vertelt meer. Al tekenend dring ik dieper door, ondervind ik het verval bijna aan den lijve. Het gebeurt voor je ogen, bij elke tekening zie je verandering, een dak stort in, een muur valt om, er zijn nieuwe graffiti en stukgeslagen ramen worden vervangen door platen. Want de Maatschappij voor het Haven-, Grond- en Industrialisatiebeleid van het Linkerscheldeoevergebied doet haar werk: het patrimonium, dat nu grotendeels onder haar hoede valt, beheren als een goede huisvader. Weliswaar een heel afwezige vader.

De nummers van de Doelenaren zitten in mijn gsm, ik weet wie ik moet bellen wanneer ik iets verdachts zie, welke wagens ik in de gaten moet houden. Want ondanks de leegstand en de wetteloosheid willen de bewoners verder leven in rust en waardigheid. Zo lang het hen wordt gegund. En als er iets gebeurt –en dat is bijna dagelijks- komt de politie steevast 1 of 2 uur na de feiten opdagen.

Doel was ooit een gemoedelijk dorp met waardevolle historische gebouwen binnen en buiten de dorpskom. In een uniek polderlandschap. Maar dit is niet het verhaal van Doel alleen. Het is het verhaal van ieder stukje Vlaanderen dat bedreigd wordt door de vooruitgang, het verkeer, de industrie. Het gevolg van een levensstijl en consumptiedrift waaraan elke Vlaming gewend is en die hij voor geen prijs wil terugschroeven.

Bekijk nog enkele tekeningen van deze stripreportage die niet in MO*magazine verschenen op MO.be/terug-naar-doel

Meer werk van Jeroen Janssen op zijn website bakame.be.