EEN WERELD - Sociaal

Zonder papieren naar de dokter

Artikel 23 van de Belgische Grondwet geeft iedereen het recht een menswaardig leven te leiden. Daaruit volgt dat iedereen recht op gezondheidszorg heeft. De hoogste rechtbanken van ons landen hebben geoordeeld dat dit recht evenzeer van toepassing is op buitenlanders die in ons land verblijven, tenzij de wet uitzonderingen voorziet. Het vluchtelingenverdrag van 1951 (de Conventie van Genève) zegt hetzelfde.
Voor Mensen Zonder Papieren of illegalen beperkt de OCMW-wet het recht op gezondheidszorg tot de “dringende medische hulpverlening”. Positief is dat de zorgverstrekkers zelf, de dokters en verpleegkundigen, bepalen wat onder dringende hulp valt.
In theorie is de regeling sluitend, maar veel illegalen kennen ze niet en lopen daardoor de noodzakelijke zorg mis. Uit vrees dat ze het land uitgezet zullen worden, durven een aantal mensen zonder verblijfsvergunning niet om medische zorg vragen. Het OCMW is immers ook een overheidsdienst en dat schrikt af. Sommigen vinden een of andere manier om op een informele manier toch gezondheidszorg te ontvangen. Ze lenen papieren van vrienden of familie om onder een valse naam naar de dokter te gaan.
Andere illegalen betalen de volledige prijs van hun doktersbezoeken of noodzakelijke medicijnen zelf. Sommige artsen houden rekening met de precaire situatie van de illegale vreemdelingen en zijn bereid te onderhandelen over de prijs van een consultatie of zelfs gratis zorg te verlenen. Tenslotte wendt een aantal illegalen zich tot de hulporganisaties, wanneer ze gezondheidsproblemen hebben en ze uitgesloten blijven van gezondheidszorg om welke administratieve, financiële, psychologische, culturele of andere reden dan ook.(ev)

Toegang tot gezondheidszorg in cijfers

1+1
Jaarlijks wordt 70 miljard dollar in onderzoek naar geneesmiddelen geïnvesteerd. 40 procent van die investeringen (30 miljard dollar) wordt gedaan door Amerikaanse bedrijven. De industrie ontwikkelt daarmee winstgevende geneesmiddelen voor de rijke regio’s van de wereld: middelen ter bevordering van haargroei en potentie, tegen cholesterol, maagzweren, depressies en hoge bloeddruk. Zelfs PHaRMA, de lobby van de Amerikaanse geneesmiddelenindustrie, geeft dat toe. In 2000 hadden de leden 137 nieuwe geneesmiddelen in de pijplijn, waarvan één voor slaapziekte en één voor malaria.
9
Dagelijks sterven 24.000 volwassenen en kinderen aan de gevolgen van ziekten zoals malaria, tuberculose of aids, door voedseltekort of door complicaties tijdens de zwangerschap of bij de geboorte. Samen maakt dat bijna 9 miljoen doden per jaar. Die cijfers kunnen dalen door een grotere controle van overdraagbare ziekten en een betere zorg voor moeder en kind. Als dat gebeurt en als meer gezinnen van diensten voor gezinsplanning gebruik kunnen maken, zullen de armen een langer en productiever leven leiden, minder kinderen hebben en dus meer kunnen investeren in onderwijs en gezondheid. Het welzijn van vrouwen zal sterk verhogen. Verbeteringen in de algemene gezondheidstoestand zullen leiden tot hogere inkomens, hogere economische groei en een lagere bevolkingsgroei.
10
Minder dan 10 procent van alle wetenschappelijk onderzoek naar nieuwe behandelingsmethoden of geneesmiddelen is gericht op ziekten die samen 90 procent van de mondiale ziektelast vertegenwoordigen.
11
Van de 1.223 nieuwe moleculen die tussen 1975 en 1996 wereldwijd verkocht werden, was minder dan één procent bestemd voor bestrijding van tropische ziekten. Slechts 11 nieuwe producten ter bestrijding van tropische ziekten werden op de markt gebracht, waaronder 4 voor malaria en 3 voor slaapziekte. Geneesmiddelen voor tropische ziekten zijn meestal toevallige ontdekkingen, ‘opgevist’ uit de diergeneeskunde, of het zijn producten van overheidsinstituten en universiteiten, later verworven en gecommercialiseerd door bedrijven.
20
Er gaat terecht veel aandacht naar de bestrijding van aids en daarvoor zijn goedkopere geneesmiddelen nodig. De verantwoordelijkheid van de industrie is hier verpletterend en het is van groot belang dat er binnen de Wereldhandelsorganisatie een interpretatie van het intellectueel eigendomsrecht komt die het Zuiden toelaat zelf goedkope (generische) medicijnen te produceren. Maar goedkope geneesmiddelen alleen volstaan niet. Er werd berekend dat de kost van de medicijnen in de meeste gevallen slechts 20 procent van de kost van een behandeling uitmaakt. Er moet immers een goed systeem van basisgezondheidszorg zijn, met medische posten en een goed net van hospitalen, en goed opgeleid en betaald medisch personeel.
Het verbeteren van die infrastructuur in het Zuiden kan niet zonder een aanzienlijke toename van de geldstromen: vanuit de publieke budgetten in de landen zelf en dankzij donorsteun uit de hoge inkomenslanden. In de Minst Ontwikkelde Landen gaat jaarlijks 11 dollar per inwoner naar gezondheidszorg, in de rijke landen is dat 1.900 dollar. De Wereldgezondheidsorganisatie heeft berekend dat de armste landen tussen de 40 en de 60 dollar per jaar en per inwoner aan gezondheidszorg zouden moeten besteden. De landen kunnen zelf hun budgetten verhogen, maar dan nog blijft er alleen al voor de Minst Ontwikkelde Landen een financieringskloof van 5 tot 10 miljard dollar per jaar. Dat geld moet uit een verhoging van de publieke ontwikkelingssamenwerking komen. (ev)

Verrijzenis

Een half miljoen mensen lijdt aan een gevorderde vorm ervan en de ziekte is opnieuw in opmars. Vooral de oorlogsgebieden in Centraal-Afrika zijn zwaar getroffen. Er zijn op dit ogenblik geen andere middelen beschikbaar voor de behandeling van slaapziekte in een gevorderd stadium dan Melarsoprol, een geneesmiddel dat 70 jaar geleden ontwikkeld werd. Vijf tot tien procent van de patiënten die ermee behandeld worden, sterft door de toxiciteit van het geneesmiddel, en evenveel zieken ondervinden bijzonder lastige neveneffecten. Er bestond een alternatief: het product eflornithine, dat oorspronkelijk ontwikkeld werd tegen kanker. De bruikbaarheid ervan tegen slaapziekte werd twintig jaar geleden toevallig ontdekt. De resultaten van een behandeling met eflornithine bij patiënten die door de slaapziekte in coma geraakten, waren zo spectaculair dat het geneesmiddel bestempeld werd als een resurrection drug. Het was echter zeer duur. In 1995 besliste de producent, een Amerikaans dochterbedrijf van Aventis, de productie stop te zetten. Men had immers vastgesteld dat het middel niet effectief was tegen kanker.
In januari 2000 verkocht Aventis zijn laatste voorraad eflornithine aan Artsen zonder Grenzen. Deze voorraad geraakte halverwege 2002 uitgeput. In december 2000 droeg het bedrijf de patentrechten op eflornithine over op de Wereldgezondheidsorganisatie WHO. Die is nog steeds op zoek naar een kandidaat-producent. In september 2000 bracht de firma Bristol-Myers-Squibb, in samenwerking met Gilette, een crème op de markt voor de behandeling van haargroei op het gelaat van vrouwen. Deze Vaniqa-crème heeft eflornithine als actief bestanddeel. Bristol-Myers-Squibb schat dat 20 miljoen vrouwen in de VS wekelijks hun gelaat ontharen. Zij besteden daaraan ongeveer 25 dollar per maand. De markt voor Vaniqa vertegenwoordigt op zijn minst 6 miljard dollar per jaar, dat is winstgevender dan het opwekken van slaapzieke mensen uit hun bijna-dood. (ev)

IEDEREEN GEZOND!

De informatie op deze pagina komt uit het jongste MO* noordzuid CAHIER, een serie paperbacks waarin mondiale thema’s diepgaand behandeld worden. Iedereen gezond! telt ongeveer 140 blzn, verschijnt in maart en bevat onder andere bijdragen over recht op gezondheidszorg voor mensen zonder papieren in België, de braindrain in de gezondheidssector, patenten en de toegang tot essentiële geneesmiddelen… Bestellen kan via 02 536 19 78 op info@mo.be.