Chili zegt nee tegen conservatieve koers: meerderheid verwerpt nieuwe grondwet

Ruim 55 procent van de stemgerechtigde Chilenen heeft zondag een voorstel van nieuwe grondwet verworpen dat het land een flinke ruk naar rechts zou hebben gegeven. Het was het tweede voorstel dat in korte tijd door de Chilenen werd afgewezen.

Vorig jaar nog stemde een meerderheid van de kiezers tegen de komst van een nieuwe progressieve grondwet, die was opgesteld door een gekozen en overwegend links orgaan. Een tweede versie, nu opgesteld door een conservatief rechts orgaan, bleek zondag net zo kansloos.

Kogel ontweken

‘We hebben een kogel ontweken. Ik ben enorm opgelucht dat het voorstel is afgewezen’, zegt Alondra Carrillo Vidal, een Chileense psychologe en lid van de feministische organisatie Coordinadora Feminista 8M. ‘De tekst van zondag was een echt monster. Zo werd de verantwoordelijkheid over de gezondheidszorg, pensioenen en onderwijs bijna volledig bij de private sector gelegd. Het private systeem, dat voor veel Chilenen als een molensteen rond hun nek hangt, werd nog dieper in de grondwet verankerd.’

‘De afgelopen vier jaar moest een periode van vooruitgang zijn, maar het heeft ons niks opgeleverd.’

‘Maar toch heb ik een bittere nasmaak. De afgelopen vier jaar moest een periode van vooruitgang zijn, maar het heeft ons niks opgeleverd. We blijven achter met een verdeelde natie en een grondwet die is opgesteld tijdens de dictatuur’, besluit Carrillo.

Controversieel voorstel

Volgens critici, waaronder de linkse regering van president Gabriel Boric, betekende het voorstel van zondag een stap achteruit voor een groot deel van de Chileense bevolking. Zo zou de nieuwe grondwet het stakingsrecht flink beperken en werd vrouwen het recht op abortus ontnomen, zelfs wanneer ze het slachtoffer zijn van verkrachting of in levensgevaar verkeren. Daarnaast zouden organisaties voortaan bezwaar kunnen maken tegen bestaande wetten op basis van hun religieuze waarden. Een apotheker zou bijvoorbeeld kunnen weigeren de morning-afterpil te verkopen en een dokter kon weigeren homoseksuele patiënten te behandelen.

De nieuwe grondwet wilde ook de vervroegde vrijlating toestaan - om leeftijds- en gezondheidsredenen - van veroordeelde misdadigers die vastzitten vanwege mensenrechtenschendingen tijdens de dictatuur.

Massale protesten

Het proces om de Chileense grondwet te herschrijven begon in 2019. Toen braken er in de hoofdstad Santiago massale protesten uit als een reactie op de diepgewortelde ongelijkheid in het land. In een antwoord op de aanhoudende ongeregeldheden riep de regering onder leiding van oud-president Sebastián Piñera een referendum uit, waarin 80 procent van de stemgerechtigden stemde voor het schrijven van een nieuwe grondwet.

Maar na het afwijzen van zowel een progressieve als conservatieve koers blijft het land nu achter met een grondwet die onder een groot deel van de Chileense bevolking weinig tot geen draagvlak heeft en het land verder opdeelt.

‘De polarisering van onze samenleving is de afgelopen vier jaar toegenomen. Het is triest dat we geen middenweg hebben kunnen vinden van waaruit we Chili verder kunnen opbouwen’, zegt de 28-jarige architect Claudio Contreras die het nieuws volgt op het iconische plein Plaza Baquedano in Santiago. ‘Het hele proces was een verspilling van overheidsgeld. Mensen hebben de motivatie verloren waarmee ze in 2019 massaal de straat opgingen. Ze zijn moe en willen verder met hun leven.’

President Boric heeft in een reactie laten weten geen derde poging te willen doen om een nieuwe grondwet te laten schrijven.