Ethiopië investeert in ruimteonderzoek

Hoog in de met eucalyptusbomen bezaaide Entotobergen die uitkijken over de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba, wordt de laatste hand gelegd aan het observatorium. “Ruimtetechnologie wordt vaak gezien als een luxe voor rijke landen”, zegt Solomon Belay, directeur van het Entoto Observatory and Research Centre. “Maar het is in feite een basis voor ontwikkeling.”

Hij wijst erop dat de resultaten van het ruimteonderzoek toegepast kunnen worden in de gezondheidszorg, energiesector, voedselvoorziening en het milieubeheer.

Ethiopië heeft hoge bergen – het observatorium is gebouwd op een hoogte van 3.200 meter – en een ideaal klimaat met ijle lucht en minimale bewolking. Die omstandigheden zijn zeer geschikt om de sterrenstelsels te observeren. Er is een tweede sterrenwacht gepland voor Lalibela, waar ook de beroemde rotskerken van Ethiopië te vinden zijn. Dit observatorium moet op 4.200 meter hoogte komen.

Chili

Het is de bedoeling dat de observatoria een wetenschappelijk cultuur in Ethiopië stimuleren. Die moet een impuls geven aan de sociaaleconomische ontwikkeling, zeggen de betrokkenen. De observatoria gaan tevens dienen als opleidings- en onderzoekscentrum voor studenten aan 33 Ethiopische universiteiten en moeten internationale wetenschappers aantrekken. Ethiopië hoopt op een dag het ‘Chili van Afrika’ te zijn. Chili wordt met zijn Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO), een samenwerking tussen veertien Europese landen, gezien als de ‘astronomie-hoofdstad’ van de wereld.

Het enthousiasme voor het Ethiopische project wordt niet door iedereen gedeeld. In de media klonk recentelijk de kritiek dat donorlanden miljoenen dollars hulp aan Afrikaanse landen geven –  ook aan Ethiopië – en dat dat geld niet in ruimteavonturen geïnvesteerd moet worden terwijl veel Ethiopiërs met moeite overleven in sloppenwijken en op het platteland.

Naar schatting leeft bijna 70 procent van de bevolking in Afrika ten zuiden van de Sahara van minder dan twee dollar per dag. In Ethiopië leeft naar schatting 29 procent van de bevolking onder de armoedegrens. Desondanks heeft het land nu zijn eigen observatorium, dat 2,9 miljoen euro kostte. Drijvende kracht achter het project is de Ethiopische Space Science Society (ESSS), die tien jaar geleden werd opgericht.

Satellieten

Bij de oprichting van de ESSS waren de meeste Ethiopische politici “nog niet klaar voor ruimtewetenschap”, zegt Abinet Ezra, communicatiedirecteur van de ESSS. “Wetenschappelijke ontwikkeling is niet eenvoudig in Afrika”, voegt Solomon daaraan toe. “Als het politiek niet zichtbaar is, wordt het niet als belangrijk genoeg gezien om geld aan te besteden.” Economische strategieën werden vaak niet gekoppeld aan wetenschap en technologie, zegt hij. De aandacht ging eerder uit naar kleinschalige landbouw. 

Tot nu toe heeft slechts een handvol Afrikaanse landen – zoals Zuid-Afrika, Nigeria, Egypte en Marokko –  ruimteprogramma’s die satellieten hebben gelanceerd. Naar verwachting volgen er binnenkort meer. Behalve in Ethiopië, zijn kort geleden ook in Ghana en Oeganda ruimteonderzoeksprogramma’s gestart.

De ESSS wil in de komende tien jaar Ethiopische satellieten in de ruimte brengen. Deze satellieten kunnen behulpzaam zijn bij de telecommunicatie en activiteiten zoals mijnbouw, landbouw en de aanleg van infrastructuur monitoren. In dat laatste geval gaat het met name om grote projecten zoals de Renaissance of Millenniumdam, een omstreden project vanwege de potentiële milieuschade. Ethiopië gebruikt nu al tegen betaling buitenlandse satellieten voor dit soort doeleinden.

Volgend jaar wordt al een kleine Ethiopische satelliet, ontwikkeld door Addis Ababa Institute of Technology (AAiT), in de ruimte gebracht via het Europese project QB50. Dit gebeurt samen met 49 andere satellieten van verschillende internationale organisaties.