Feeding the 5000: koken met voedsel dat zogezegd niemand wil

Doen we het niet allemaal? We kopen groenten, fruit of vlees dat een paar dagen blijft liggen en dat we dus, met spijt in het hart, in de vuilbak moeten kieperen. De cijfers over voedselverspilling wereldwijd zijn ronduit onthutsend. Volgens de Voedsel-en Landbouworganisatie van de VN wordt wereldwijd 1,3 miljoen ton voedsel verspild. Dat gebeurt niet alleen door de consumenten, maar tijdens de hele weg die voedsel aflegt vanop het veld tot op ons bord.

Gleaning

Het begint al bij het oogsten. “Soms worden akkers zelfs niet eens gerooid omdat het voor de boer niet rendabel is. Dan ploegt hij de akker gewoon om’, vertelt Jonas Raeymaekers van 11.11.11. Deze ngo is een van de organisaties die zich achter Feeding the 5000 hebben geschaard en dinsdag zullen helpen bij het bereiden van de gratis maaltijden.

Om te vermijden dat gewassen onder de grond verdwijnen, heeft Feeding the 5000 een initiatief opgezet waarbij een landbouwer de organisatie verwittigt als hij de gewassen op een akker niet gaat rooien. Dan komen vrijwilligers van Feeding the 5000 dat in zijn plaats doen, en het voedsel wordt aan de voedselbanken bezorgd. Het idee werd “gleaning” gedoopt, naar de mensen die in de 19e eeuw het achtergelaten koren na de oogst alsnog verzamelden. In deze video geeft Stuart zelf uitleg bij zijn idee.

Het idee begon in Groot-Brittannië, maar is ook al naar hier overgewaaid. ‘Onlangs nog hebben “gleaners” een veld prei gerooid, en dit weekend gaan ze in Tongeren hetzelfde doen met een veld artisjokken. De bedoeling is om dat nog uit te breiden’, aldus Raeymaekers.

“Ugly fruit”

Er is echter ook voedsel dat gewoon geoogst wordt, maar toch niet op ons bord of zelfs maar in de supermarkt beland. Supermarkten zijn erg kieskeurig wanneer het aankomt op vruchten die uit de toon vallen. Tomaten en aardappelen mogen niet te groot of te klein zijn en peren moeten een steeltje hebben. Dat zijn maar twee vereisten die supermarkten stellen omdat consumenten zo’n vruchten niet zouden willen. Met dat zogenaamde “ugly fruit” wordt op 1 april voor 5000 gelukkigen gekookt.

We hebben zo veel groenten dat we een deel ervan gewoon gaan weggeven

In totaal zal ruim 750 kilo groenten en 350 kilo aardappelen verwerkt worden tot een curry. ‘De groenten die we gebruiken, komen vooral van grote opkopers of multinationals. De aardappelen bijvoorbeeld komen van frietproducent McCain. Alle aardappelen die niet goed in hun frietmachine passen, zouden worden weggegooid en komen nu naar ons’, vertelt Jonas Raeymaekers.

Een deel van de aardappelen die niet in de curry belanden, gaat naar de voedselbanken. Een ander deel wordt weggegeven in een zogenaamde “weggeefkruidenierswinkel”. ‘Dat doen we als statement, want we hebben zodanig veel groenten dat we ze niet eens allemaal kunnen gebruiken om eten mee klaar te maken. We zouden voor 10.000 kunnen koken’, zegt Greet De Prins van 11.11.11.

Een team van 150 vrijwilligers begint maandag al met de voorbereidingen. De koks die dinsdag in een gigantische kookpot vol curry zullen roeren, zijn dezelfde die dat al op een tiental andere evenementen hebben gedaan. Tristram Stuart nam het initiatief voor de eerste editie op Trafalgar Square in Londen in december 2009. Sindsdien volgden onder meer Amsterdam, Parijs en Sydney.

Toezichthouder

Dat is allemaal heel erg sympathiek, maar is er ook iets veranderd in de landen of steden waar de actie al heeft plaatsgevonden? 

Greet De Prins zegt van wel. ‘In Engeland is er onder druk van de publieke opinie een toezichthouder gekomen die voedsel in elke fase van het verwerkingsproces opvolgt. Daarvoor kan hij gebruik maken van een code die er ook voordien al was, maar nu veel strikter wordt toegepast. Als iets niet koosjer verloopt, kan de toezichthouder sancties opleggen en de leveranciers of supermarkten beboeten. Dat is een rechtstreeks gevolg van die acties.’

Daarnaast heeft ook Tesco, het grootste Britse warenhuis, toezeggingen gedaan. Zo publiceren ze sinds kort de harde cijfers over hun voedselverspilling, en proberen ze die natuurlijk zo laag mogelijk te houden.

‘Meer en meer Britse supermarkten hebben “ugly fruits and vegetables” in hun gamma opgenomen. En dat verkoopt goed. Vroeger zeiden warenhuizen nochtans dat niemand dat wilde kopen, maar klanten kregen de kans niet eens’, vertelt De Prins. ‘Een bepaalde supermarkt geeft bij elke groente of fruit zelfs een uitleg waarvoor het kan dienen. Zo zeggen ze bijvoorbeeld: “Die aardbeien zijn nog goed om confituur van te maken” of “die appelen dienen voor appelmoes”. En de mensen kopen dat ook echt.’

Jonas Raeymaekers is ervan overtuigd dat mensen meer “ugly food” zullen kopen als het aandeel ervan in de rekken stijgt.  ‘Het is gewoon een kwestie van gewoonte.’

EU-richtlijn

Een EU-richtlijn bepaalt de doorsnede van tomaten of de vorm van komkommers

Er is nog een hele weg af te leggen vooraleer de Europese Unie “ugly food” als gewoon gaat beschouwen. Tot 2009 was er een zelfs een EU-richtlijn rond cosmetische standaarden voor vruchten. Die bepaalde onder meer de doorsnede van tomaten of de vorm van komkommers. Tomaten moesten een doorsnede hebben van ongeveer 3,5 centimeter en komkommers moesten vooral recht zijn.

Inmiddels is die richtlijn afgezwakt. Tien producten vallen er nog steeds onder. Het gaat onder meer om komkommers, tomaten en appelen. Er zijn echter heel wat supermarkten die die strenge richtlijnen nog steeds aanhouden, of soms zelfs strenger. De boeren zijn daarvan de dupe, want zij blijven achter met producten die ze niet verkocht krijgen.

Om het thema ook in Europa op de agenda te plaatsen is er op woensdag 2 april in het Europees Parlement een conferentie hierover. Onder meer Tristram Stuart en ook Olivier De Schutter, VN-rapporteur over het recht op voedsel, zullen daar aanwezig zijn. Op de site van Feeding the 5000 kan iedereen ook plechtig beloven dat hij of zij zo weinig mogelijk voedsel probeert te verspillen. De teller staat voorlopig op een grote 14.000 ondertekenaars.

Onder het motto “vul magen, geen vuilnisbakken” wordt op dinsdag 1 april voor het eerst een actie van Feeding the 5000 in ons land georganiseerd. Plaats van afspraak is de Grasmarkt in het centrum van Brussel. Alle info vind je hier.