Indiase verkiezingen dan toch een strijd van hindoes tegen moslims?

De Bharatiya Janata Party (BJP) en haar verkiezingsboegbeeld Narendra Modi staan bij alle bookmakers en in alle peilingen met voorsprong genoteerd als de gedoodverfde winnaars van de lopende parlementsverkiezingen in India. Toch duurde het tot op de dag dat de verkiezingen van start gingen eer de partij haar verkiezingsprogramma bekendmaakte. Tot dan was vooral ingezet op branding, communicatie en het aanvallen van de zittende regering. En op de figuur van Modi, die naar voor geschoven wordt als de enige man die India de nodige –economische– dynamiek kan geven.

Het uitblijven van het verkiezingsprogramma werd algemeen toegeschreven aan felle debatten binnen de partij en was uitgegroeid tot een voorwerp van spot door de andere partijen. Toen het maandag aan pers en publiek voorgesteld werd, kreeg het –voorspelbaar– kritiek van diverse seculiere, islamitische en linkse partijen. Zij focusten met name op enkele elementen in het programma die een beroep doen op de traditionele, hindoenationalistische achterban van de partij. Dat ligt heel gevoelig in India.

Een tempel voor de god Ram

Het grootste deel van het programma focust op de ambitie om de economische groei te stimuleren en te zorgen voor meer sociale ontwikkeling van kwetsbare groepen. Daarbij maakt de BJP andere keuzes dan Congress, door bijvoorbeeld minder nadruk te leggen op de rechten van arme en uitgesloten groepen en gemeenschappen, en veeleer een discours te voeren van activering. Maar de twee struikelstenen voor de andere partijen waren –in die volgorde– de verwijzing naar de bouw van een tempel op een controversiële site en de relatie tussen India en de gecontesteerde deelstaat Jammu and Kashmir.

‘De BJP herhaalt haar positie dat ze, binnen het kader van de grondwet, alle mogelijkheden zal onderzoeken om de Ram-tempel in Ayodhya te bouwen.’ Met dat ene zinnetje verwijst de BJP naar een controverse waarop ze in de jaren tachtig en negentig haar politieke kracht uitgebouwd heeft. In de stad Ayodhya in de deelstaat Uttar Pradesh bevond zich namelijk een zestiende-eeuwse moskee, volgens hindoepolitieke organisaties net op de plaats waar de god Ram ooit geboren werd.

De agitatie rond de Babri-moskee versus een Ram-tempel bereikte een triest hoogtepunt in 1992, toen een massa hindoe-activisten de moskee met de grond gelijkmaakte. Zowat alle leiders van die agitatie en die demonstratie behoren vandaag tot het centrale leiderschap van de BJP. Bovendien behoren ze bijna allemaal tot de organisatie die gezien wordt als het ideologische hart van de BJP, de Rashtriya SwayamSevak Sangh (RSS), vaak omschreven als een paramilitaire hindoe-extremistische organisatie.

De afbraak van de moskee in Ayodhya werd geleid door de leiders van de huidige BJP

‘Ze gebruiken Ram opnieuw voor politieke doeleinden’, was de onmiddellijke kritiek van een van de kopstukken van Congress, Digvijay Singh. ‘Uiteindelijk draait het voor de BJP op de eerste plaats om de tempel.’ Ook de linkse partijen hadden scherpe kritiek op het gebruik van het tempeldispuut als een manier om de “hindoestemmen” om te vormen tot een communautair blok en ze zo voor de partij binnen te rijven. ‘De verwijzing naar de grondwet is gezichtsverblinding’, zegt Sitaram Yechuri, lid van het politbureau van de Communistische Partij (Marxist). ‘Welke grondwettelijke bepaling liet de afbraak van de moskee toe, misschien?’

Een andere lezing van die beruchte zin kan zijn dat de partij haar harde achterban wil geruststellen in deze kiescampagne, maar een voorbehoud inbouwt waarmee ze later kan uitleggen dat ze dat punt uit het programma niet heeft kunnen realiseren. Want elke stap in die richting zou het land figuurlijk in twee kunnen splitsen en de –eventueel– pas verworven macht kunnen bedreigen.

Raak niet aan mijn artikel

Het andere controversiële punt in het programma is dat de ‘BJP zijn standpunt over artikel 370 [in de grondwet] herhaalt, hierover met alle belanghebbenden in gesprek zal gaan, en zal blijven ijveren opdat dit artikel ingetrokken zal worden.’ Artikel 370 omschrijft de verhouding tussen de Unie van India en (het door India bestuurde deel van) Jammu and Kashmir, de noordelijke deelstaat die al sinds 1947 voorwerp uitmaakt van conflict tussen India, Pakistan en de bevolking van de staat. De BJP is voor de volledige integratie van de Himalaya-staat in India, terwijl er daartegen met name in de Kasjmirvallei blijvend verzet is.

Artikel 370 stelt onder andere dat het Indiase parlement geen maatregelen voor het Indiase deel van Jammu and Kashmir kan nemen tenzij de deelstaatregering het daarmee eens is –met uitzondering van defensie, buitenlandse zaken, financiën en communicatie. Jammu and Kashmir heeft dan ook een eigen vlag, volkslied en had een tijdlang een eigen president.

Jammu and Kashmir heeft dan ook een eigen vlag, volkslied en had een tijdlang een eigen president.

De kritiek op dit programmapunt kwam dan ook vooral uit de Vallei zelf, aangezien de meeste grote partijen in India geneigd zijn om de BJP in deze gelijk te geven. Twee dagen na de aankondiging van het programma trok de kandidaat die de BJP in Kasjmir vertegenwoordigde zich dan ook terug.

Arif Majeed Pampori zei dat het hem speet dat hij zich aangesloten had bij de partij, maar voegde eraan toe dat hij zijn standpunten over zowel Artikel 370 als de Ram-tempel vooraf duidelijk gemaakt had aan de partijtop, en dat hij aangekondigd had geen kandidaat te willen zijn indien het beleid van de BJP zou botsen met de belangen van Kasjmir.

In werkelijkheid is Artikel 370 in grote mate een symbooldossier geworden, aangezien de meeste voorzieningen in de loop van de voorbije 65 jaar uitgehold werden. Wat overeind blijft, is dat niet-inwoners geen grond kunnen kopen in Jammu and Kashmir en dat de deelstaatregering nog steeds akkoord moet gaan met opgelegde noodwetten –wat ze meestal zonder veel problemen doet.

Toch grijpen ook politici uit het hele spectrum in de Kasjmirvallei het thema aan om zich op te profileren. Huidig deelstaat-premier Omar Abdullah reageerde: ‘Artikel 370 kan niet ingetrokken worden zonder de hele vraag over de toetreding van Jammu and Kashmir tot India opnieuw ter sprake te brengen. Indien de BJP daartoe echter bereid zou zijn, hebben wij geen probleem om het gesprek daarover aan te gaan.’

Ook de organisaties die niet willen deelnemen aan de verkiezingen die georganiseerd worden onder de Indiase grondwet lieten van zich horen. Een van de belangrijkste vrijheidsstrijders, Yasin Malik van het Jammu and Kashmir Liberation Front, stelde dat “gesprekken” een tijdverdrijf zijn dat aangeboden wordt terwijl de BJP zijn uitgesproken hindoe-agenda realiseert. En de oudste onder de vrijheidsstrijders, Syed Ali Shah Geelani, stelde: ‘Het verzet groeit in Kasjmir omwille van het koloniale denken in Delhi, en omdat de afstand tussen Delhi en Srinagar (de zomerhoofdstad van Jammu and Kashmir, nvdr) moeilijker en langer wordt. India moet aanvaarden dat Kasjmir betwist gebied is, en het moet het probleem oplossen.’

Broedertwist

In interviews die MO* de voorbije dagen en weken publiceerde blijkt ook hoe moeilijk het thema Kasjmir ligt tussen de buurlanden India en Pakistan. In een gesprek met de Pakistaanse minister van Buitenlandse Zaken Sartaj Aziz stelde die dat de bevolking van Kasjmir zonder twijfel zou kiezen voor aansluiting bij Pakistan, indien het door de VN in 1949 beloofde referendum er ooit zou komen.

De Indiase ambassadeur in Brussel, Manjeet Singh Puri, was tijdens het gesprek even zelfverzekerd dat de bevolking van Jammu and Kashmir voor India zou kiezen, gezien de beloftevolle economische groei in India en de situatie van geweld en teloorgang die iedereen volgens hem in Pakistan kan zien. Geen van beide partijen lijkt voorlopig bereid om de derde optie –onafhankelijkheid voor de hele vroegere prinselijke staat, of voor bijvoorbeeld de Vallei van Kasjmir alleen– te overwegen.