Invasieve soorten kosten wereld 423 miljard dollar per jaar

De opmars van invasieve soorten wordt wereldwijd sterk onderschat, waarschuwt een VN-rapport. Exoten kosten de wereld nu zo’n 423 miljard dollar per jaar en vormen een van de belangrijkste bedreigingen voor de biodiversiteit.

De Aziatische hoornaar of tijgermug halen wel eens de krantenkoppen, maar ze zijn lang niet alleen: wereldwijd zijn al meer dan 37.000 soorten door de mens in nieuwe ecosystemen terechtgekomen, en dat cijfer stijgt steeds sneller. Van die soorten krijgen er 3500 het etiket “schadelijk”: ze vormen een ernstige bedreiging voor de natuur, de diensten die ze levert of de levenskwaliteit van de mens. Heel vaak worden de nieuwe soorten genegeerd tot het te laat is

Dat zijn de belangrijkste conclusies van een nieuw rapport door het Intergouvernementeel Platform voor Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten (IPBES), zeg maar de biodiversiteits-tegenhanger van het VN-klimaatpanel. Ook twee Belgische experts werkten mee aan het rapport.

‘Ook in Vlaanderen, met haar versnipperde open ruimte en uitgebreid transportnetwerk, wegen invasieve soorten erg op de kwaliteit van de natuur die al erg onder druk staat.’

‘Het IPBES-rapport legt harde cijfers voor over de wereldwijde impact van invasieve soorten op de biodiversiteit’, zegt Tim Adriaens van het Vlaamse Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. ‘Het versjacheren van biota (levende organismen, red.) over de planeet, een direct gevolg van onder andere wereldhandel en reizen, komt bovenop habitatverlies en klimaatwijziging. De cijfers zijn dermate dat je als burger misschien moedeloos van wordt. Ook in Vlaanderen, met haar versnipperde open ruimte en uitgebreid transportnetwerk, wegen invasieve soorten erg op de kwaliteit van de natuur die al erg onder druk staat. De bestrijding van invasieve soorten is helaas voor veel natuurbeheerders dagelijkse kost geworden. Het kost ook handenvol geld.’

Niet allemaal schadelijk

De auteurs benadrukken het verschil tussen “uitheemse” soorten en “invasieve” soorten. Die laatste kunnen zich snel verspreiden en dreigen zo ecosystemen uit balans te brengen, met negatieve gevolgen voor mens en milieu. Zo’n 6 procent van de uitheemse planten, 22 procent van ongewervelden, 14 procent van de gewervelden en 11 procent van de uitheemse microben zijn “invasief”.

De impact van die soorten is enorm: ‘invasieve soorten zijn een belangrijke factor in 60 procent van de uitstervingen in de wereld, en in 16 procent van de gevallen de enige factor’, stelt het rapport. Iets meer dan 200 invasieve soorten hebben meer dan 1200 lokale populaties doen verdwijnen.

Ook de mens blijft niet buiten schot. Van alle onderzochte gevolgen voor de ecosysteemdiensten blijkt 80 procent negatief voor de mens, met name door de impact op de voedselzekerheid, bijvoorbeeld op de visserij of de landbouw.

Qua levenskwaliteit blijkt zelfs 85 procent van de impact negatief, vooral op het vlak van gezondheid, denk maar aan ziektes als malaria, zika of Westnijlkoorts, die verspreid worden door invasieve muggensoorten.

Snelle groei

Bovendien dreigt het probleem nog snel te groeien. In een business as usual-scenario voorspelt het rapport al een aanhoudende toename van het aantal uitheemse soorten.

‘Maar zo’n scenario is eigenlijk erg onwaarschijnlijk’, zegt medeauteur Helen Roy. ‘Door de grote kans dat een aantal belangrijke factoren zullen verslechteren verwachten we dat de toename van invasieve uitheemse soorten en hun negatieve gevolgen waarschijnlijk nog aanzienlijk groter zal zijn. De versnellende wereldeconomie, de uitgebreide veranderingen in het land- en zeegebruik en demografische veranderingen zullen waarschijnlijk leiden tot een sterke toename van invasieve uitheemse soorten wereldwijd. En zelfs zonder de introductie van nieuwe uitheemse soorten zullen de reeds gevestigde soorten hun verspreidingsgebied blijven uitbreiden en zich naar nieuwe landen en regio’s verspreiden.’

Voorkomen kan

Toch is er ook goed nieuws: de impact van invasieve soorten kan in veel gevallen relatief makkelijk beperkt worden, op voorwaarde dat er snel gereageerd wordt.

‘Een groeiend bewustzijn in de samenleving is een eerste vereiste.’

‘Het rapport stemt ook hoopvol’, zegt Adriaens. ‘Het bespreekt realistische beleidsopties voor een aanpak aan de bron en vele voorbeelden van goede praktijken en projecten. Europese wetgeving schept hiervoor een kader, dat door Vlaanderen werd omgezet in haar natuurwetgeving. Een groeiend bewustzijn in de samenleving is een eerste vereiste.’

Mensen kunnen ook zelf veel doen om problemen met invasieve soorten te voorkomen, zegt Adriaens. Verantwoord aanplanten bijvoorbeeld, geen tuinafval of aquaria dumpen in de natuur, bioveiligheid in acht nemen bij waterrecreatie. ‘En waarom niet eens een van de vele apps downloaden om invasieve soorten te melden, of gaan meehelpen bij bestrijding in het natuurreservaat om de hoek? Het zijn maar enkele maatregelen, maar ze maken lokaal een groot verschil.’