Opgeslagen warmte in continenten 20 keer groter sinds 1960

Sinds de jaren zestig is de hoeveelheid warmte die wordt opgeslagen in landmassa aanzienlijk toegenomen. De warmteopslag op de continenten nam zelfs veel sterker toe dan de opwarming in oceanen en in de atmosfeer, stelt nieuw internationaal onderzoek waar ook de VUB aan meewerkte.

De klimaatverandering heeft verschillende gevolgen. Het meest bekend is wellicht de opwarming van de aarde, die wordt veroorzaakt doordat warmte wordt opgeslagen in verschillende delen van het aardsysteem.

‘De continentale landmassa’s hebben tussen 1960 en 2020 evenveel warmte geabsorbeerd als nodig is om 1800 keer het elektriciteitsverbruik van Duitsland te produceren.’

De broeikasgassen in de atmosfeer die de mens produceert, verhinderen dat de warmte richting de ruimte uitstraalt. De aarde neemt dus voortdurend meer warmte op via zonnestraling dan ze kan afgeven via warmtestraling.

Uit eerdere studies bleek al waar die extra energie wordt opgeslagen: in de oceanen (89 %), in de landmassa’s van de continenten (5 à 6 %), in ijs en gletsjers (4 %) en in de atmosfeer (1 à 2 %).

Wat de landmassa betreft, was het tot voor kort echter gissen waar die energie precies wordt opgeslagen, hoe die over de continentale landmassa’s verdeeld is en hoeveel er de voorbije decennia is bijgekomen.

MEEST GELEZEN

• 1
  Grond onder Chinese grootsteden zakt weg terwijl zeespiegel stijgt
• 2
  Deze Palestijnse burgerjournalisten brengen de dagelijkse realiteit in Gaza in beeld
• 3
  Hepatitis eist 3500 mensenlevens per dag

Honderden meters diep

Een internationaal onderzoeksteam heeft nu nauwkeurig kunnen bepalen hoeveel warmte er sinds de jaren zestig in de landmassa’s is opgeslagen. ‘De continentale landmassa’s hebben wereldwijd tussen 1960 en 2020 evenveel warmte geabsorbeerd als nodig is om ongeveer 1800 keer het elektriciteitsverbruik van Duitsland in dezelfde periode te produceren’, zegt klimaatonderzoeker Inne Vanderkelen.

‘Het grootste deel van die warmte, ongeveer 90 %, wordt tot 300 meter diep in de aarde opgeslagen. 9 % van de energie zorgt voor een langzame dooi van de permafrost in het Noordpoolgebied en 0,7 % wordt opgeslagen in binnenwateren zoals meren en reservoirs.’

De wetenschappers toonden ook aan dat de hoeveelheid warmte die is opgeslagen in de grond, in permafrost en in meren, sinds de jaren zestig bijna twintig keer zo groot is geworden.

Het kwantificeren van deze thermische energie is belangrijk omdat de toename ecosystemen kan veranderen en er dus gevolgen zijn voor de samenleving.

Risico voor de oogsten

‘Als de thermische energie die in de grond is opgeslagen toeneemt, warmt het aardoppervlak op, waardoor de stabiliteit van de opgeslagen koolstof in de bodem in gevaar komt. In landbouwgebieden kan dat een risico vormen voor de oogsten en dus voor de voedselzekerheid van de bevolking.’

Maar dat geldt evengoed voor de opwarming van binnenwateren. ‘Een stijgende watertemperatuur van meren heeft gevolgen voor de ijsbedekking, de waterkwaliteit, en de algenbloei die op zijn beurt de zuurstofconcentratie beïnvloedt. Dit alles heeft belangrijke gevolgen voor ecosystemen en visserij’, zegt Vanderkelen.

En hoewel de hoeveelheid opgeslagen warmte in de permafrost amper 9% uitmaakt van de warmteopslag op het vasteland, maakt de toename van de afgelopen jaren wel dat die permafrost ontdooit, waardoor broeikasgassen zoals CO₂ en methaan vrijkomen.

Belangrijke indicator

‘Het is belangrijk om nauwkeuriger te kwantificeren en te monitoren hoeveel extra warmte door de verschillende componenten van de continentale landmassa’s wordt geabsorbeerd’, vat coauteur Wim Thiery (VUB) samen. ‘Het is een belangrijke indicator om te begrijpen hoe warmteopslag leidt tot veranderingen in natuurlijke processen die een invloed zullen hebben op zowel mens als natuur.’

De studie werd gepubliceerd in Earth System Dynamics