Tadzjikistan worstelt met vertrekkende jihadi's

Voordat hij jihadist werd, reisde Odiljon Pulatov elk jaar naar Moskou om te werken als bouwvakker. ‘Daar verdiende ik genoeg om mijn gezin te onderhouden. Maar de laatste keer kwam ik andere mensen tegen. Tadzjieken en anderen uit Centraal-Azië. Ze overtuigden mij ervan dat de jihad een plicht is voor elke moslim’, zegt hij.

Pulatov (29), vader van vier kinderen, reisde via Turkije naar Syrië. Eenmaal daar werd hij twee weken lang door Oezbeekse sprekers geïndoctrineerd. ‘Door de jihad kom je dichter bij Allah’, zegt hij. Maar hij vond de omstandigheden in Syrië moeilijk en accepteerde in juli amnestie van de Tadzjikische overheid en is nu terug in Spitamen, in het noorden van Tadzjikistan. De autoriteiten gaven de media gelegenheid voor interviews met Pulatov, kennelijk om de aandacht te vestigen op de amnestieregeling.

Werkloosheid

Er vechten bijna tweehonderd Tadzjieken in Syrië

Madjid Aliev, een politie-inspecteur in Spitamen, zegt dat de zaak van Pulatov nog steeds in onderzoek is. ‘Maar we zijn er zeker van dat hij geen problemen zal veroorzaken. Daarom zit hij niet vast.’

Volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken vechten er bijna tweehonderd Tadzjieken in Syrië. Aliev zegt dat de overheid in gesprek is met andere Tadzjieken in Syrië, in een poging hen over te halen terug te komen. De overheid zou daarbij hun veiligheid garanderen.

Naast de amnestieregeling introduceerde het parlement deze zomer strengere straffen voor Tadzjieken die deelnemen aan gewapende conflicten in het buitenland. Maar, zeggen critici, strengere straffen zullen niet afschrikken en het antwoord van de overheid op jihadi’s uit eigen land is niet effectief.

‘Deze wet houdt ze niet thuis. Er moeten preventieve maatregelen komen, zodat we niet vechten tegen de gevolgen, maar tegen de oorzaken’, zegt Faridun Hodizoda, een religie-expert uit Doesjanbe. Gebrek aan werk is volgens hem een van die oorzaken. De werkloosheid in Tadzjikistan is zo hoog dat meer dan een miljoen Tadzjieken in het buitenland werkt, meestal in Rusland. Dat is ongeveer de helft van de mannelijke beroepsbevolking in Tadzjikistan.

In Rusland heerst veel wantrouwen ten opzichte van migranten. Ze zijn regelmatig slachtoffer van politie-invallen en andere vormen van intimidatie. Die problemen zetten sommigen ertoe aan verlichting te zoeken in de islam.

Morele steun

Thuis creëert de regering, berucht om haar corruptie, weinig banen. En als het op religieuze zaken aankomt, heeft de overheid de neiging gematigde moslims te onderdrukken, zoals het intimideren van leden van de islamitische oppositie en het verbieden van moskeebezoek door kinderen.

Tadzjieken in Rusland, vaak jonge mannen met een lage opleiding en weinig vooruitzichten, zijn een belangrijke bron van nieuwe rekruten voor jihadistische doeleinden. ‘Gastarbeider zijn is niet eenvoudig, je wordt vaak vernederd’, zegt Hodizoda. ‘De wervers zijn vriendelijk. Ze bieden morele steun.’ Ook geld kan volgens hem een verleiding vormen. ‘Als onze burgers te horen krijgen wat ze moeten doen in Syrië, en dat ze daar ruim 2.200 euro en een goede behandeling voor krijgen, stemmen ze eenvoudig in. In Rusland verdienen ze 375 tot 450 euro.’

Ambtenaren in Tadzjikistan beweren vaak dat jonge Tadzjieken die naar Syrië gaan, in feite huurlingen zijn die aangetrokken worden door geld. Maar Pulatov zegt dat hem geen cent beloofd was. ‘Toen we gerekruteerd werden, zei niemand zei dat we betaald zouden krijgen.’

Tsjetsjenië

Tadzjieken in Rusland, vaak jonge mannen met een lage opleiding en weinig vooruitzichten, zijn een belangrijke bron van nieuwe rekruten

Een andere potentiële Syriëganger, die zichzelf Abubakr noemt, sprak via een sociaal netwerk met EurasiaNet.org vanuit Rusland. Abubakr (23), zegt dat hij in Moskou werkt met zijn vader en broer. Maar hij heeft ook online contact met een vriend in Tsjetsjenië. ‘We hebben allebei de droom om naar Syrië te gaan en mee te doen aan de oorlog’, zegt hij.

‘Er is ons geen geld beloofd. Hoe kunnen we over geld praten als onze moslimzusters, broeders en kinderen worden vermoord? Ik heb contact gehad met Tadzjieken daar. Zij zeggen mij dat ze soms honger hebben en geen plaats om te slapen, maar ze vechten tegen de ongelovigen’, zegt Abubakr via Odnoklassniki, een netwerk dat sinds juli geblokkeerd is in Tadzjikistan, volgens sommigen omdat het als rekruteringsmiddel wordt gebruikt.

Abubakr gelooft dat moslims die kritiek hebben op de jihad, hun geloof niet begrijpen. ‘Mijn moeder probeert me ook over te halen niet te gaan, maar ze begrijpt veel dingen niet van de jihad.’ De overheid probeert potentiële Syriëgangers met rationale argumenten te overtuigen, zegt Jamoliddin Homushev, hoofd van het Fatwa-departement van het door de staat gerunde Muftiaat. ‘Er wordt gezegd dat het paradijs onder de voeten van je moeder is; als je haar beledigt kom je niet in het paradijs. In Syrië is een inter-etnisch conflict gaande, zoals in de jaren negentig in Tadzjikistan. De Syriërs moeten hun eigen problemen oplossen, zonder externe inmenging’, zegt hij.

Dergelijke uitspraken lijken niet te landen bij veel jonge Tadzjikische moslims, die het idee hebben dat de overheid niet naar hen luistert. Anderen vinden dat de overheid de omvang van het radicalisme te veel overdrijft en dat gebruikt tegen de Islamitische Renaissancepartij (IRPT), een oppositiepartij.

IRPT-leider Muhiddin Kabiri zegt dat autoritarisme, de overheidscampagne tegen de islam, en armoede jonge mannen in handen van radicalen drijven. ‘Ze hebben geen mogelijkheid thuis een beter leven op te bouwen’, zegt Kabiri. ‘Er is nog tijd daar iets aan te doen en de wet te hervormen, zodat jongeren voelen dat hun rechten, inclusief religieuze, gerespecteerd worden. Dan realiseren ze zich wellicht dat het niet nodig is de wapens op te nemen. De regering laat het op dit gebied echter afweten.’