Bhutanese vluchtelingen bewust verzwegen

Lees hier het bewuste interview.
Volgens Thinley behoren liefdevolle vriendelijkheid, compassie en empathie tot het boeddhistische erfgoed, en vormen zij samen één pijler van het BNG. Andere pijlers zijn goed bestuur, natuurbehoud en bescherming van het culturele erfgoed.
Bhutan weet in het Westen niet alleen veel sympathie te wekken met dit geluksconcept (BNG) maar ook met het beeld van een laatste Shangri-la, een paradijselijk oord in de Himalaya. Dit beeld wordt nog versterkt doordat Bhutan met 700.000 inwoners als dwergstaat ligt ingeklemd tussen de reuzen India en China. Iedereen weet wat China in Tibet heeft aangericht. Bhutanese machthebbers hebben de afgelopen jaren bovendien een democratiseringsproces in gang gezet dat goed klinkt in Westerse oren.
Bhutan mag dan ook op veel Westerse steun rekenen. In 2007 brachten kroonprins Willem Alexander en prinses Maxima een staatsbezoek aan Bhutan en gaven daarbij blijk van innige banden met de jonge koning van Bhutan.
Helaas kent Bhutan ook een schaduwzijde die in de westerse en internationale media onderbelicht blijft. Ondanks talrijke, lijvige rapporten van mensenrechtenorganisaties als Amnesty International, Human Rights Watch, Office of the United Nations high Commissioner for Refugees (UNHCR), Asian Centre for Human Rights en de Norwegian Refugee Council, krijgt de situatie van Bhutanese vluchtelingen in Westerse media nauwelijks aandacht.
In 1985 besloot de aan de koning gelieerde heersende klasse dat de Lotsampa’s een bedreiging voor de stabiliteit van het land en de boeddhistische cultuur vormden. Er werd wetgeving aangenomen waarin bepaald werd wie vanaf dat moment recht had op het Bhutanese staatsburgerschap. Deze wetgeving, de Citizenship Acts I en II, had vooral gevolgen voor de Lotsampa’s uit het zuiden.
De meest verstrekkende wetgeving ontstond in 1989 onder de noemer ‘One Nation, One People’. De klederdracht van de Drukpas werd verplicht gesteld, de taal van de Drugpa’s, het Dzongka, werd staatstaal en het mahayana boeddhisme de staatsreligie. Deze wetgeving volgde op een decreet van de koning van Bhutan. De Bhutanese elite meende dat een zo klein land zich de luxe van culturele verscheidenheid niet kan veroorloven.
Gevolg van deze wetgeving was volgens Human Rights Watch dat een proces van etnische zuivering op gang kwam. Lotsampa’s werden geïntimideerd; zonder vorm van proces opgesloten; verboden les te geven in de eigen taal; gemarteld; en uiteindelijk van huis en haard verdreven.
Momenteel verblijven ongeveer 110.000 Bhutanese vluchtelingen al zo’n twintig jaar in zeven UNHCR-vluchtelingenkampen in Nepal. Ter vergelijk: sinds de jaren ‘50 leven ongeveer 125.000 Tibetaanse vluchtelingen in ballingschap, hoofdzakelijk in India.
Eén van de negen ‘geluksdomeinen’ uit het BNG heet ‘psychisch welzijn.’  De Amsterdamse psychiater prof. Joop de Jong deed in het Journal of American Medical Association (1998; Vol. 280, No. 5, pag. 443-448) verslag van onderzoek onder Bhutanese vluchtelingen. Duizenden Bhutanese vluchtelingen zijn gemarteld: stokslagen; het onthouden van slaap; het continu blootstellen aan hard geluid en kou; het slepen aan haren; het verbranden en uitrukken van haren; het gedwongen eten van vlees door overwegend vegetarische Hindoes; en chepuwa, een Bhutanese martelmethode waarbij de dijen of benen van het slachtoffer met bamboestokken worden vastgesnoerd.
De Norwegian Refugee Council (NRC) benadrukte in haar rapport Bhutan: Land of Happiness for the Selected (2008) dat internationale media niet alleen het buitensporige geweld onvermeld hebben gelaten,

Helaas kent Bhutan ook een schaduwzijde die in de westerse en internationale media onderbelicht blijft.

r zelfs dat deze hebben bijgedragen aan het ontstaan van de mythe van een exotisch, gelukkig land in de ongerepte bergen van de Himalaya. Volgens NRC voltrekt zich een stille tragedie in het door media gecreëerde Shangri-la.
Ruud Lubbers en Jan Pronk hebben namens de Verenigde Naties, als Hoge Commisaris voor de Vluchtelingen, herhaaldelijk hun frustratie uitgesproken over de houding van de Bhutanese regering. Bhutan echter weigert UNHCR iedere medewerking. Lubbers en Pronk mochten zelfs het land niet in. Jan Pronk noemt Bhutanese vluchtelingen de ‘vergeten vluchtelingen’. Het uitblijven van media-aandacht maakt van hen de ‘verzwegen vluchtelingen’.
Via http://nl.wikipedia.org wordt de geschiedenis voortdurend herschreven, waarbij iedere verwijzing naar Bhutanese vluchtelingen wordt geschrapt. Al kan men dit in de historie van het lemma op wikipedia achterhalen, voor argeloze lezers bestaan de Bhutanese vluchtelingen gewoonweg niet. De geschiedenis van Bhutan wordt overigens op meer punten geweld aangedaan. Hieruit blijkt hoe makkelijk Wikipedia verwordt tot een medium dat iedere gewenste illusie in stand kan houden.
Ook de Boeddhistische Omroep Stichting (BOS) in Nederland belicht Bhutan bewust eenzijdig. Binnen haar beperkte zendtijd besteedt de BOS relatief veel aandacht aan Bhutan, het BNG-concept en de politieke ontwikkelingen in het land. De BOS-radio zond in augustus 2005 één item uit waarin aandacht werd besteed aan de Bhutanese vluchtelingen. Hoewel alle uitzendingen van de BOS via de website terug te zien en te beluisteren zijn, blijkt dat in dit specifieke geval onmogelijk.
Programmadirecteur Babeth VanLoo en algemeen directeur Gertjan Mulder vinden het volstrekt legitiem dat de BOS geen aandacht besteedt aan de Bhutanese vluchtelingen. Die ene radio-uitzending voldeed volgens hen niet aan de ‘kwaliteitseisen’. En vluchtelingen, daar zijn andere omroepen voor, zoals de VPRO. Dorothea Franck, voorzitter van de Participatieraad van de BOS, meent dat de BOS zich niet met verre landen moet bezig houden zolang we hier genoeg problemen hebben en onze eigen mensenrechten niet eens op orde hebben.
Dat klinkt allemaal heel logisch, maar het klopt niet. De BOS heeft sinds haar oprichting, 10 jaar geleden, voortdurend aandacht besteed aan mensenrechtenschendingen: hoofdzakelijk in Tibet en tegenover Tibetaanse vluchtelingen. Alsof Tibet geen ver land is! Babeth VanLoo zelf maakte een aantal documentaires over Bhutan en over het BNG. Die documentaires kwamen echter tot stand in samenwerking met Karma Pem Wangdi, die zelf tot de Bhutanese Drukpa elite behoort.
Kortom, de BOS verzwijgt de Bhutanese vluchtelingen bewust en spreekt daarover te kwader trouw. De BOS-uitzendingen over Bhutan hebben daarom een sterk gepolitiseerd karakter.
Als lid van Amnesty International vind ik het van belang stem te geven aan de Bhutanese vluchtelingen. Als boeddhist schaam ik mij voor zowel het gedrag van de heersende Bhutanese elite als dat van de BOS-directie, die beiden beweren zich op boeddhistische grondslagen te beroepen. De vraag is: wenst u net als zij een mythe in stand te houden?

Bhutan bestond rond 1985 uit drie bevolkingsgroepen: Drukpa’s (ca. 16%, Noord- Bhutan, Tibetaans-Mongools, Dzongka taal; boeddhisten), Sharchop (ca. 31%; Oosten, Indo-Burmees ras, Sharchopka taal, boeddhisten) en Lotsampa’s (ca. 52 %, Indo-Europees ras, Nepalese taal, hindoes).

Hans Gijsen is psycholoog en promovendus aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, waar hij onderzoek doet naar de sociaal-psychologische receptie van het boeddhisme in westerse contexten, met speciale aandacht voor ‘mindfulness’.