Bijna een jaar na Wetteren

Waarover ging het alweer?

Op 29 mei 2011 verzamelden een 500-tal mensen op een actiedag tegen een veldproef met ggo-aardappelen van BASF, het VIB, ILVO, Ugent en de Hogeschool Gent. Op het biotech demonstratieveld in Wetteren stonden 108 aardappelen die genetisch gemanipuleerd werden om hun resistentie tegen de aardappelziekte te verhogen. De actiedag bestond uit een boeren- en infomarkt, een debat over een alternatief landbouwmodel, een betoging en een actie van burgerlijke ongehoorzaamheid. Enkele actievoerders slaagden erin om het veld te betreden en verschillende ggo-aardappelen te vervangen door biologische aardappelen. Ze hebben daarbij de wet overtreden, dat deden ze bewust, in alle openheid en geweldloos.

Net zoals 1686 mensen in een bezwaarschrift hadden aangegeven, wilden de veldbevrijders met hun actie de zinloosheid en ongewenstheid van de veldproef benadrukken. Enkele verenigingen actief in de milieu- en landbouwsector hadden zich eerder al verenigd om de ministers en de bioveiligheidsraad te informeren over “het bestaan van plaagresistente aardappelen bekomen via klassieke veredelingsmethoden die minder risico’s met zich meebrengen dan genetische manipulatie”. Ze benadrukten dat het voorzorgsprincipe niet gerespecteerd werd, en dat het mogelijk voordeel van ggo’s niet opweegt tegenover de gevolgen voor het milieu, de machtsconcentratie in de agro-industrie ten koste van de boerenlandbouw en de besmetting van gangbare en biologische producten. Behalve BASF en consoorten wordt niemand er beter van.

Ook de bioveiligheidsraad, een team van technisch experten dat de Belgische overheid adviseert over risico’s in de ggo-materie, was niet onder de indruk van het aardappeldossier. De raad gaf een verdeeld en voorwaardelijk positief advies. Onder meer het feit dat de ggo-aardappelen niet getest werden op mogelijke toxische, allergene of andere schadelijke effecten en het gebruik van antibiotica resistente merkers vonden enkele experten onaanvaardbaar.

Wat er op volgde

Het publiek debat rond ggo’s werd aangewakkerd, de discussie over het niet duurzame karakter van het industriële landbouwmodel, en over de rol van publiek onderzoek in onze maatschappij kreeg een boost. Een ellenlange lijst van artikels verscheen in allerhande media en afgelopen herfst werden bijna wekelijks publieke debatten georganiseerd. Het FLM kreeg de prijs Jaap Kruithof voor zijn bijdrage aan een vernieuwend en radicaal denken over de democratische samenleving. Sympathisanten van de veldbevrijdersbeweging gingen in op vele uitnodigingen om hun verhaal te vertellen of in debat te gaan in universiteiten, scholen, politieke organisaties en het middenveld. Een persoverzicht en verslagen van debatten allerhande vind je hier.

Op 1 juni, drie dagen na de grote aardappelruil ging de KULeuven over tot directe actie. Als gevolg van mijn publieke solidariteit met de aardappelactivisten, werd ik op staande voet ontslagen aan de KULeuven. Op enkele dagen tijd tekenden meer dan 4000 mensen een petitie met de vraag om het ontslag ongedaan te maken. Aan het begin van het academiejaar werd de petitie aan rector Mark Waer overhandigd. Ook pogingen tot overleg leidden niet tot het herroepen van het ontslag. In september 2011 heb ik daarom besloten om het ontslag om dringende reden aan te vechten voor de arbeidsrechtbank van Leuven. Het is belangrijk om deze zaak te winnen. Ze kan een belangrijk precedent scheppen!

De discussies die door het ontslag op gang gebracht werden maakten al heel snel duidelijk dat deze zaak het individuele overstijgt. Het bracht een breed gedeeld ongenoegen aan het licht over de ombouw van de universiteit tot wetenschapsbedrijf, in toenemende mate afhankelijk van industriële belangen, van de marktwetten, van productivistische concurrentie en van privatisering. Verschillende initiatieven volgden, waaronder een heel aantal onder de noemer van Slow Science. De talrijke teksten, debatten en workshops rond academische vrijheid, Slow Science, wetenschap en maatschappij… geven woorden aan wat velen herkennen als gevoelens van onbehagen, frustratie, maar ook hoop.

Het ontslag vertelt veel over de manier waarop universiteiten functioneren in een kenniseconomie waar competitiviteit primeert op kwaliteitsvolle wetenschap en het opleiden van jonge mensen. Maar het bleek evenzeer een voorafbeelding van de repressie en criminalisering die de aardappel-activisten te wachten stond. Amper 24 uur na de actie van 29 mei sprak minister president Kris Peeters al van bendevorming; en gebruik van termen als terrorisme, domheid, onwetendheid, fundamentalisme werden niet geschuwd in media en parlement om te duiden dat er slechts voor één paradigma plaats is. Via een rationeel technologisch vooruitgangsdenken wordt elke maatschappelijke kwestie vakkundig gereduceerd tot een technologisch oplosbaar probleem (zie hierover ook ‘Grenzen aan engineering’).

En nu vernamen we dat 11 mensen niet enkel gerechtelijk vervolgd worden voor het uittrekken van aardappelen maar eveneens beschuldigd worden van bendevorming, vernielingen, en het toebrengen van slagen en verwondingen aan een politieagent. Een ongekend zware en overtrokken beschuldiging. Op 8 mei 2012, om 9 uur vindt voor de rechtbank van Dendermonde de inleidende zitting plaats van een proces dat ongetwijfeld stof zal doen opwaaien.

Het ggo-debat gaat onverstoord door…

Eind 2011 diende het Vlaams Instituut voor Biotechnologie, gefinancierd door de Vlaamse regering, in partnerschap met alle Vlaamse Universiteiten en bedrijven zoals BASF en Bayer, een aanvraag in om een open veldproef uit te voeren met transgene maïs die gemanipuleerd werd om langere stengels te ontwikkelen. Ondanks technische problemen, het ontbreken van informatie over de mogelijkheid om te reageren, en ondanks het feit dat de publieke consultatie georganiseerd werd tijdens de kerstdagen, hebben meer dan 1000 mensen een bezwaarschrift ingediend tegen de veldproef bij de Federale overheidsdienst voor volksgezondheid. De bioveiligheidsraad gaf opnieuw slechts een verdeeld positief advies. Opmerkelijk is dat de bioveiligheidsraad de wetenschappelijke en maatschappelijke relevantie van de proef dit maal openlijk in vraag stelt, terwijl zijn formele bevoegdheid zich beperkt tot het maken van een risico-analyse.

Ondanks het verdeeld advies van de bioveiligheidsraad, de sterke reacties uit het middenveld, en afwezigheid wegens vakantie van de bevoegde ministers, zette de federale regering het licht op groen voor de veldproef. Over het al dan niet toekennen van de verlenging van de aardappelveldproef te Wetteren in 2012 is onduidelijkheid nog steeds troef.

Eén ding is wél duidelijk: transparantie in de Belgische ggo-dossiers is zoek. Op woensdag 9 mei 2012 organiseert het FLM daarom een burgerinspectie ivm ggo’s in het bio-technologiepark van Zwijnaarde, vlakbij Gent. Het park mag dan wel een label hebben als “duurzaam bedrijvenpark”, over de activiteiten die er plaatsvinden zijn veel vragen te stellen. Gewapend met vervelende vragen zal een groep burgers het VIB, Bayer, DEVGEN en Crop Design-BASF bezoeken om klaarheid te vragen over de inzet van publieke middelen. Wat groeit er in de geheimzinnige serres van Bayer Crop Science? Wat zijn de voordelen van ggo’s? Hoe verantwoordt men het gebruik van ons belastinggeld voor dit onderzoek? Hoe kan een universiteit haar spin-off verkopen aan bedrijven zoals BASF?

Wil je meer te weten komen over de ggo-industrie in België? Ga mee op de publieke verkenning in het biotechnologiepark Zwijnaarde op 9 mei 2012, 14 uur.