‘Chocolade wordt duurder en misschien is dat niet zo slecht’

Voor wie graag chocolade eet, wachten sombere tijden: de cacaoprijzen verdubbelden in een jaar tijd tot bijna 6000 dollar per ton. Goed nieuws voor de boeren, toch? Zo simpel is het helaas niet. Al kan het een stap zijn op de lange weg naar duurzamere chocolade, schrijft Chloé Van Uytven van Rikolto.

De hoge cacaoprijzen komen niet als een verrassing. De laatste maanden verschenen al verschillende artikels over de aanzienlijke prijsstijging op de internationale markt. De vraag neemt wereldwijd elk jaar toe, terwijl de klimaatverandering zich laat voelen in de cacaoplantages. Overvloedige regenval met destructieve overstromingen en periodes van extreme droogte zorgen voor een povere oogst.

Bovendien is cacao telen zwaar en arbeidsintensief werk: planten, bemesten, bomen vernieuwen, plagen en ziekten bestrijden,… Kunstmest is duur. Ontbossing is dan vaak nog de snelste oplossing. Heel wat boeren zijn bovendien te oud om dit allemaal zelf te doen. Bij gebrek aan inkomsten, loert kinderarbeid dan om de hoek.

Maar zelfs al zit het weer helemaal mee en komt er geen kinderarbeid aan te pas, dan zal je de gemiddelde cacaoboer niet horen juichen. Een eenvoudige berekening toont dat een West-Afrikaanse cacaoboer idealiter 4 of 5 ha nodig heeft om voldoende cacao van goede kwaliteit te produceren om aan een leefbaar inkomen te geraken. In realiteit zijn de plots er gemiddeld 1 ha groot. Al betaal je een eerlijke prijs voor je chocolade, dan nog verdient de boer enkel met cacaoproductie niet genoeg om een fatsoenlijk leven te leiden. Je zou voor minder gedemotiveerd raken.

En de boer, die ploeterde voort

Krikt de nakende prijsstijging van chocolade de moraal van de boeren dan weer op? In een ideale wereld zouden de cacaoboeren hier inderdaad voordeel uit halen. Het systeem zit helaas niet zo in elkaar. In West-Afrika kopen overheden en andere grote spelers een groot deel van de geproduceerde cacao op voorhand aan. Ook afgelopen jaar dus, nog vóór de slechte oogst zich in hun portemonnee liet voelen. Hogere prijzen in de winkelrekken leveren nu dus weinig extra winst op voor de boer, hoe schaars cacao ook geworden is.

Hogere prijzen in de winkelrekken leveren nu dus weinig extra winst op voor de boer, hoe schaars cacao ook geworden is.

Toch is het goed dat chocolade duurder wordt. Het is tot bulkproduct verworden, terwijl het eigenlijk iets bijzonders is. Maar die prijsstijging zou er dus wel voor moeten zorgen dat onze chocolade ook effectief duurzamer wordt. En daar zal heel de keten aan moeten bijdragen, niet enkel wij als consument. 

In Ghana en Ivoorkust werkt Rikolto aan een inclusief verdienmodel dat streeft naar een leefbaar inkomen voor cacaoboeren. Een mooi voorbeeld zijn de chocoladerepen uit Ivoorkust (Boni Chocolat Noir 72%) in samenwerking met Colruyt. Samen ontwikkelden en testten we een geïntegreerde aanpak voor een leefbaar inkomen, waarbij Colruyt de boeren een extra premie betaalt. De cacaoboeren krijgen zo een prijs die hen een leefbaar inkomen garandeert en hen de nodige ademruimte geeft om te investeren in een duurzamere cacaoproductie en een veerkrachtig landbouwsysteem.

Dat zorgt voor een win-win: Colruyt krijgt chocolade van hogere kwaliteit en van traceerbare bonen, de boeren hebben op hun beurt dan weer het gevoel betrokken te zijn in een zakenrelatie waarbij hun inspanningen gerespecteerd, gewaardeerd én beloond worden. Bewijs dat een duurzamere cacaoproductie wel degelijk kan met de nodige investering van alle belanghebbenden en dus grofweg duurdere chocolade.

Duurzame chocolade vraagt systematische samenwerking

Maar ik weet ook: enkele goede voorbeelden maken geen systeemverandering. Het is moeilijk voor bedrijven om een voorlopersrol te nemen in een hypercompetitieve omgeving. Ten eerste zijn er daarom afspraken nodig binnen de sector over striktere minimumnormen. Het Belgische Beyond Chocolate-initiatief is al een belangrijke stap. Ons onderzoek Superlijst Sociaal gaat ondermeer na in welke mate supermarkten op dit vlak hun ambities ook in daden omzetten.

Ten tweede is wetgeving onontbeerlijk om de uit de hand gelopen speculatie op de markt in te tomen, maar ook om bedrijven te verplichten hun verantwoordelijkheid op te nemen. De zorgplicht-wetgeving van de EU stelt bedrijven medeaansprakelijk voor mensenrechtenschendingen en milieuschade. Het zou een grote versnelling kunnen betekenen. Het is schrijnend dat net nu een aantal landen die wetgeving op de eindmeet proberen uit te hollen.

Ten slotte is er ook langs de kant van de productielanden, Ivoorkust en Ghana op kop, actie vereist om de productiegebieden aantrekkelijk te maken met infrastructuur, scholen en een stabiel investeringsklimaat, zodat ook banken zich engageren in de sector.

Er is dus nog een lange weg te gaan naar duurzame chocolade. Eén ding staat vast: de geliefkoosde (en misschien niet zo originele) doos pralines bij Valentijn zal weldra een kostbaar en onweerlegbaar bewijs worden van grote liefde. Alvast voor je partner. Hopelijk snel ook voor de boeren en onze planeet.

Chloé Van Uytven is communicatiemedewerker bij Rikolto in België.