Duurzaamheidslabel FSC helpt inheemse gemeenschappen geen stap vooruit

In 2006 was ik ook in Chili en heb ik gezien wat jij nu ziet, uitgestrekte monoculturen van dennebomen en eucalyptus ten behoeve van de hout en papier-industrie, en zoals jij schreef ik er artikels over die op de website van MO* verschenen.

Buurtverenigingen, boeren, milieuorganisaties en Mapuchegemeenschappen worden verpletterd door de almacht van de grootindustrie.

De aanleg van industriële boomplantages in Chili begon tijdens het neoliberale tijdperk van Pinochet. Op grote schaal ging Mapucheland naar bosbouwbedrijven terwijl elke vorm van weerstand door de dictatuur in de kiem gesmoord werd.

Vandaag zien we de gevolgen van dat beleid: gemeenschappen hebben gebrek aan water omdat de monocultuur al de bronnen en rivieren uitdroogt, verdelgingsmiddelen verontreinigen het leefmilieu en schaden de volksgezondheid, de sector genereert nauwelijks banen en gebruikt geweld of doet beroep op de ordediensten om protest neer te drukken. Buurtverenigingen, boeren, milieuorganisaties en Mapuchegemeenschappen worden verpletterd door de almacht van de grootindustrie.

Armoede zaaien

Ik herinner me de vrijlating van een Mapucheleider na een gevangenisstraf van vijf jaar. Hij was veroordeeld in het kader van de antiterrorisme wetgeving, de beschuldiging luidde intentie tot brandstichting van boomplantages, hij werd beschuldigd op basis van anonieme getuigenissen. Antiterreurwetten werden gebruikt tegen de inheemse bevolking om de uitbreiding van de monocultuur te vrijwaren. Ik herinner me de onmacht, de wanhoop en het onrecht.

Recent verscheen de documentaire ‘Plantar pobreza, el negocio forestal en Chile’ (november 2014), oftewel ‘Armoede zaaien, de bosbouwbusiness in Chili’. Deze documentaire  doorprikt nogmaals de mythe van de boomplantages als duurzame bossen en neemt terloops ook de controversiële rol van FSC op de korrel.

Aan het woord zien we Claudio Donoso van de Vereniging van Landbouwingenieurs ter Bescherming van het Oerwoud: ‘Hier hebben we een voorbeeld van FSC-certificering,’ zegt hij. Op de achtergrond zien we niet alleen de boomplantages die zich uitstrekken tot aan de einder, maar ook de totale verwoesting na de kaalslag. ‘Ik weet niet waarom ze dit gecertificeerd hebben, want het bedrijf overtreedt duidelijk de Chileense milieuwetgeving, terwijl de certificeerder beweert dat de FSC-standaard hogere eisen stelt dan de wet.’

Voor mij was deze documentaire een déjà-vu, want in 2009 heb ik met An-Katrien Lecluyse identieke beelden gemaakt en getuigenissen gehoord in Brazilië. We waren daar voor een uitgebreid onderzoek over de betrouwbaarheid van het FSC-label.

We reisden door het land van Veracel, een gigantisch papierpulpbedrijf met FSC-label ondanks de corruptieschandalen, milieumisdaden, overtredingen van arbeidswetgeving, veroordeling wegens ontbossing van Atlantisch regenwoud, landroof, planten van eucalyptus op inheems grondgebied, onwetmatig gebruik van pesticiden en vele conflicten met landloze boeren en inheemse gemeenschappen.

Het label is misleidend, besloten we, FSC is geen garantie voor duurzame bosproducten.

FSC, of de certificeerder die het label toekende, had alles door de vingers gezien en koos steeds de kant van Veracel. Het label is misleidend, besloten we, FSC is geen garantie voor duurzame bosproducten.

Na de publicatie van ons artikel ‘Duurzaam op papier’ in MO* en de film met dezelfde naam, reageerde Bart Holvoet, de directeur van FSC-België, verontwaardigd. Waarom stapten we naar de media en maakten we geen gebruik van de formele klachtenprocedure van FSC? We gingen in op die uitnodiging en dienden een klacht in volgens de zeer ingewikkelde procedure, de bewijslast van ons dossier was overweldigend.

Zelfs Greenpeace, lid van FSC, erkende de feiten en verklaarde op de openbare radio dat Veracel nooit het FSC-label had mogen krijgen. FSC hield ons twee jaar aan het lijntje en verklaarde tenslotte dat Veracel het label mocht houden. Een aantal milieu- en sociale organisaties hadden ons op voorhand gewaarschuwd dat de klachtenprocedure van FSC een zoethoudertje is, en nu moesten we ze gelijk geven.

Een stem dankzij FSC?

Jouw artikel beweert dat de Mapuche dankzij FSC eindelijk een stem hebben. Is dat zo? Heb je Mapuche-gemeenschappen bezocht die zich gesterkt voelen door het FSC-label? Dat blijkt niet uit het artikel. Je citeert Noelia Carrasco, de antropologe: ‘Iets radicalere gemeenschappen begrijpen niet hoe belangrijk het (FSC-label) is.’

Het lijkt een paradox, maar FSC verzwakt de strijd van de inheemse gemeenschappen.

Dat is een nogal paternalistische uitspraak voor een antropologe. Het is trouwens de redenering die FSC hanteert: wie kritiek uit op het label, ontwijkt de dialoog, gooit het kind met het badwater weg en krijgt de stempel “radicaal”. De World Rainforest Movement groepeert talloze inheemse gemeenschappen uit alle continenten die zich monddood gemaakt voelen door het label. Het lijkt een paradox, maar FSC verzwakt hun strijd.

Tijdens jouw verblijf in de regio is je waarschijnlijk opgevallen dat er iets schort aan het economische en sociale model waarop deze monocultuur geënt is. Met de feodale trekjes van de industrie en de ongelijkheid die de sector genereert houdt FSC geen rekening. En ook de oneindige schaalvergroting is geen probleem, want voor FSC zijn er geen grenzen aan duurzaamheid.

Hopelijk heb je tijd om nog dieper in te gaan op dit thema, om de gemeenschappen te bezoeken die in de schaduw van de boomplantages leven, om te horen hoe deze sector hun leven beïnvloedt en om na te gaan in welke oplossingen zij zelf geloven. Ik ben benieuwd.