Emre Deliveli: 'Taksimrevolte is niet te vergelijken met Griekenland of Spanje'

Sinds 28 mei is Gezi, het kleine park op het Taksimplein in hartje Istanboel, symbool van confrontatie en verzet tegen de Turkse overheid. Plannen om het park te vervangen door een commercieel centrum en vooral het harde optreden van de politie tegen milieuactivisten, hebben de ernstigste sociale en politieke crisis ooit veroorzaakt voor de conservatieve regering van de AKP, aan de macht in Turkije sinds 2002.

Premier Erdogan heeft harde taal gesproken tegen de betogers in Istanboel en heeft internationale financiële speculanten ervan beschuldigd achter de gebeurtenissen te zitten die sinds begin juni het land in hun greep houden. Is dit geloofwaardig?
Emre Deliveli: Dat is niet alleen belachelijk als redenering, het is bovendien een klassieke reflex van een leider die geconfronteerd wordt met een crisis. Want het is altijd gemakkelijk om externe oorzaken  te zoeken wanneer men niet in staat is om een oplossing te vinden voor een ernstig intern conflict. Samengevat zegt de premier dat het tijdstip en de context van het uitbreken van de opstand nauwkeurig zijn uitgekozen door internationale financiële speculanten.

Hij zegt dat op het moment dat het land dikke contracten ondertekend heeft met betrekking tot grote infrastructuurprojecten  (een nieuwe kernencentrale, een nieuwe brug, een nieuw vliegveld, …), dat de rentevoet laag is en dat de beoordelingsagentschappen ( Moody’s, Fitch, …) net goede punten aan Turkije hebben gegeven. Het is om die economische redenen dat het land het slachtoffer zou zijn van een mondiaal complot, waarmee men de rentevoet omhoog zou trekken en de waarde van de nationale munt naar beneden wil halen.

Deze redenering doet niet alleen de economische waarnemers lachen. Zelfs de Turkse Centrale Bank drijft de spot met de premier want ze gebruikt de eigen reserves nu om de stijging van de koers van vreemde valuta af te remmen en de winst van buitenlandse speculanten te vrijwaren. Bovendien getuigt het van een gebrek aan een minimale geloofwaardigheid wanneer men de greep van de buitenlandse investeerders op de nationale economie bekritiseert terwijl de regering tien jaar lang de transfer van de economische hefbomen van het land naar internationale financiële spelers heeft gesteund. Dus, door vandaag de “financiële lobby” met de vinger te wijzen, brengt de premier zijn eigen economisch beleid in diskrediet. Zijn echte doel is het creëren van ingebeelde vijanden om zijn verantwoordelijkheid in tijden van crisis te ontlopen.

In feite zijn er geen economische oorzaken van de huidige revolte in het Gezipark of elders in Turkije. De situatie hier is niet te vergelijken met de situatie in een land als Griekenland of Spanje waar de mensen in opstand zijn gekomen tegen de bezuinigingsmaatregelen die de regering doorvoert onder druk van Europese en internationale instellingen. Trouwens, als de gebeurtenissen van het Gezipark een economische achtergrond zouden hebben, hadden we de middenklasse en hoge middenklasse niet zien betogen op het Taksimplein.

Gezi is symbool geworden van het feit dat de mensen het beu zijn dat de overheid zich steeds weer mengt in het privé leven van de burgers. Deze crisis is een groot protest tegen het autoritaire karakter van de Turkse overheid en meer bepaald dat van premier Erdogan.

Wat bedoelt u met inmenging in het privéleven?
Emre Deliveli: Een reeks vrijheidsberovende maatregelen zoals een verbod op zoenen op het openbaar vervoer, het verbod op alcoholverkoop vanaf een bepaald uur, de wil om abortus te verbieden, … Bij elke stap komt de AKP regering met argumenten die verband houden met het behoud van de openbare gezondheid, de bescherming van de jeugd, van de slachtoffers van criminaliteit of de strijd tegen verkeersongevallen. Ze letten er wel op om nooit religieuze argumenten te gebruiken om hun beleid te rechtvaardigen.

Ik heb de officiële statistieken van verkeersongevallen eens vergeleken en heb vastgesteld dat onder ongeveer 145.000 jaarlijkse verkeersongevallen, er slechts 1.800 (1,24 procent) verband hielden met alcoholconsumptie terwijl één derde (33 procent) direct verband had met overdreven snelheid. Een rapport heeft het over 0,7 procent regelmatige drinkers in Turkije tegen ongeveer 80 procent die nooit drinkt om religieuze, culturele of andere redenen. Ik weet niet wat de situatie in België is wat bierverbruik betreft, maar het aantal Turken dat nooit drinkt is al onder het internationale gemiddelde en het is in deze context dat de overheid het nuttig vindt om het verkoop van alcohol te verbieden en de indruk geeft dat het om een zware plaag gaat die vooral Turkije treft.

U kunt moeilijk de economische situatie van Turkije bekritiseren daar de groei van het bnp hoger is dan 8 procent sinds 2010?
Emre Deliveli: Om de economische evolutie van Turkije te begrijpen moet je eerst de hedendaagse geschiedenis van het land analyseren. Turkije heeft de laatste dertig jaar twee intensieve periodes van liberale hervor

Militanten van extreem-links en voetbalsupporters van Galatasaray, Fenerbahçe en Besiktas hebben zij aan zij betoogd en hebben elkaar beschermd. Een ongeziene solidariteitsbeweging is tot stand gekomen om te protesteren tegen de terugkerende leugens van de Turkse regering en haar autoritaire gedrag.

gen gehad. De eerste onder het presidentschap van Turgut Özal in de jaren tachtig en de tweede na de crisis van 2001, één jaar voordat de AKP aan de macht kwam.

Het reddingsplan uitgewerkt in die periode door de leiders van het Internationale Monetaire Fonds en door Kemal Dervis van de Wereldbank leidde tot de uitschakeling van de coalitieregeringen om plaats te maken voor de nieuwe leiders van de AKP, die niets anders gedaan hebben dan doorgaan op dezelfde weg als hun voorgangers en daar de vruchten van geplukt hebben.

De AKP, als enige aan de macht, heeft economische stabiliteit gerealiseerd en een lage inflatie en een lage rentevoet verzekerd en zo is Erdogan de “darling” geworden van buitenlandse investeerders. Na de bankcrisis van 2001 bereikte de overheidsschuld de 100 procent. De regering besliste toen om een strikt fiscaal beleid door te voeren en tegelijkertijd geld pompen in de banken die slachtoffer waren van de crisis. Tot op zekere hoogte vergelijkbaar met wat de voorbije jaren in Europa gebeurd is.

Maar hoe zit het met de sociale impact van het AKP-beleid op de zwakkeren in de maatschappij?
Emre Deliveli: De hervormingen hebben een grote verstedelijking veroorzaakt. Mensen hebben hun dorpen verlaten om werk in de steden te zoeken of zijn minder stabiele regio’s zoals het oosten van het land ontvlucht. Maar deze migratie van het platteland naar de steden heeft vooral mannen aan het werk geholpen. De vrouwen die gewoon waren aan het werk in de velden wilden niet als huishoudhulp tewerkgesteld worden in de steden. Eén van de mislukkingen van de AKP is juist de zwakke aanwezigheid van de vrouwen op de arbeidsmarkt.

Klopt het dat deze verstedelijking de interne consumptie heeft gestimuleerd ?
Emre Deliveli: Ja, zeker. Veel Turkse gezinnen die in primitieve omstandigheden leefden op het platteland hebben in de steden toegang gekregen tot leningen vanwege de daling van  de rentevoet en de stabilisatie van de inflatie. Dat heeft hen de kans gegeven om nieuwe goederen te kopen zoals een auto, een koelkast, een computer of een gsm. Dit blijft een kredietbel die vooral de middenklasse ten goede komt die geen toegang had tot deze goederen.

En hoe zit het met de herverdeling van de rijkdommen?
Emre Deliveli: Het is vooral de middenklasse die van de economische hervormingen van de AKP heeft geprofiteerd. De cijfers tonen aan dat de rijkste 40 procent van de bevolking zijn inkomen heeft zien dalen sinds 2006, terwijl de 20 procent armsten hun inkomen lichtjes zien stijgen. De overige 40 procent – de middenklasse en de lagere middenklasse– is duidelijk het segment in de samenleving dat het meest baat heeft gehad bij het economische beleid van de AKP. Het is dus niet verwonderlijk dat hele wijken in Istanboel zoals Güngören en Ümaraniye electorale bolwerken van de AKP zijn.

Het is dus verkeerd om de gebeurtenissen van Gezi te interpreteren als confrontaties tussen de stedelijke verwesterde elites en conservatieve dorpelingen?
Emre Deliveli: Ja. In het begin was deze tegenstelling aanwezig maar naarmate de politie buitensporig geweld gebruikte, en door het tekort aan verslaggeving in de nationale media en vooral na de provocerende taal van premier Erdogan die het over “tuig” had en “marginale” groepen  die als terroristen geplet moeten worden, zijn grote groepen mensen beginnen betogen tegen de regering.

Voor hij verwees naar internationale speculanten heeft de premier de oppositiepartij (CHP) ervan beschuldigd deze revoltes in gang te zetten.
Emre Deliveli: Dat is verkeerd want men kon gemakkelijk zien dat de meeste betogers geen echte fans van oppositiepartij CHP (sociaaldemocratische volksrepublikeinse partij met een kemalistische tendens) waren. Velen zeggen zelfs dat ze zich aangesloten hebben bij deze beweging “omdat men niets meer van de oppositie kan verwachten”.

Het is duidelijk dat er mensen zijn die de ene of andere partij steunen, maar ze zijn in de minderheid. Heel veel jongeren, meestal totaal niet gepolitiseerd, hebben zich bij de betogers op het Taksimplein aangesloten om tegen de politie te vechten en het volksverzet te steunen.

Militanten van extreem-links en voetbalsupporters van Galatasaray, Fenerbahçe en Besiktas hebben zij aan zij betoogd en hebben elkaar beschermd. Een ongeziene solidariteitsbeweging is tot stand gekomen om te protesteren tegen de terugkerende leugens van de Turkse regering en haar autoritaire gedrag.

Hoe gaat dit allemaal eindigen, denkt u ?
Emre Deliveli: Ik weet het niet. Zeker is dat de regering een meer gematigde taal is beginnen hanteren en blijkt bereid te zijn nieuwe voorstellen aan de betogers te doen zoals de organisatie van een referendum over de toekomst van het Gezipark. Maar in Turkije kan alles heel snel een andere richting uitgaan naargelang de krachtsverhoudingen.