Kosten-efficiëntie anno 2011

De ministerraad van vorige vrijdag zal echter naar alle waarschijnlijkheid de geschiedenis ingaan als de “red Dexia (bis)”-ministerraad. Dexia stond immers op het menu die vrijdag – daar vertellen we geen nieuws mee. Op de meeting werd ongetwijfeld ook duchtig gebrainstormd over de 54 miljard waarborg die de staat nu gaat verschaffen voor ‘slechte’ Dexia papieren. Blijft een hallucinant bedrag, ook al zijn we ondertussen wel wat gewoon van die financiële jongens. “Vorige keer ( eind 2008) ging het om een nog veel hoger bedrag”, klinkt het troostend. “En het gaat om virtueel geld, want voorlopig slechts een waarborg.” En wij die dachten dat sprookjesverhalen enkel voor de jeugdigen onder ons bedoeld waren.  
Als het over transparantie, kosten-efficiëntie en evaluaties gaat, kun je je niet van de indruk ontdoen dat westerse overheden en internationale technocraten met twee maten en twee gewichten meten.

Zo zette een externe evaluatie van het Globaal Fonds een paar weken geleden een aantal zaken op scherp. Bijwijlen werd erg zware kritiek geuit op het reilen en zeilen bij het Fonds. De Europese commissie (bij monde van Piebalgs) kondigde prompt aan dat ze voorlopig de implementatie afwacht van de aanbevelingen, voor ze met nieuw geld voor het Globaal Fonds over de brug komen, zeker tot de Board meeting later dit najaar. Tja, audits zijn bijna heilig in deze tijden, en je kunt niet voorzichtig genoeg zijn. Of zoiets.

In Griekenland zet de zogenaamde ‘Troijka’ ondertussen bijzonder gretig Griekenland het mes op de keel, en gaat ze nauwgezet na of Griekenland wel aan alle verplichtingen voldoet, qua privatiseringen en andere ‘structurele’ en  ‘noodzakelijke’ hervormingen. Dat daarbij “collateral damage” valt bij de bevolking, tja, pech. De tering naar de nering zetten, heet dat tegenwoordig. Met de klemtoon op tering.

Als ze al eens wat mededogen lijken te tonen met de Grieken, en de duimschroeven voor even wat minder aanhalen, kun je er donder op zeggen dat hun bekommernis niet het lot van de doorsnee Griek betreft, maar de angst voor een systeemcrisis die de rest van Europa (verder) aantast. Tijd winnen, is het adagio.

Als het daarentegen gaat over banken bijspringen, kan het blijkbaar niet op. Blijken die banken plots allemaal ‘systeembanken’ te zijn. En hoe meer lijken er bij grootbanken uit de kast vallen, hoe liever die technocraten het lijken te hebben tegenwoordig. Daar hebben ze immers een beproefde remedie voor:  de belastingbetaler. Wij allen dus.

Nu wil ik niet ontkennen dat een aantal zaken bij het Globaal Fonds beter kunnen en moeten, maar daar staat tegenover dat de ‘return on investment’ de afgelopen jaren bijzonder hoog was, onder meer qua geredde mensenlevens, en dat voor een relatief beperkt bedrag. Zeker in het licht van de triljarden waarmee gegoocheld werd en wordt om het financiële systeem te ‘redden’. Als we nu eens in dit nieuwe millennium een paar honderd miljard meer hadden gestoken in gezondheidszorg voor het Zuiden en in andere zogenaamde ‘publieke goederen, dan hadden we (1) een veel betere langetermijn-investering gedaan, ook economisch en (2) ongetwijfeld een pak minder geld in rook zien opgaan. En daar heb ik echt geen audit voor nodig.

Overigens valt te vrezen, dat de remedies die nu naar voor geschoven worden (bv. het herkapitaliseren van de Europese banken) allemaal boter aan de galg zijn, als ik het stuk van George Monbiot van eergisteren tenminste goed begrepen heb in de Guardian. Monbiot was behoorlijk van zijn melk na het bijwonen van een lezing door de econoom Steve Keen – mij onbekend, maar blijkbaar een econoom die de vorige crisis zag aankomen. En da’s tegenwoordig een must om als econoom nog enigszins serieus genomen te worden.  Of hij het deze keer bij het rechte eind heeft met zijn pessimistische analyse, don’t ask me, maar ik zou toch geen grof geld durven inzetten op het tegendeel. En de markten lijken hem ondertussen al gelijk te geven.

Kostenefficiëntie, transparentie en performantie lijken in deze wereld iets te zijn voor het plebs, het voetvolk, de overwerkte verpleegsters in ziekenhuizen, de gewone Griek die van een mager pensioentje moet overleven, of nog de GPS-gestuurde voetballers van Club Brugge.

De financiële hocus pocus waar we dag na dag getuige van (moeten) zijn, vormt een wrang schouwspel. Dat de bomen niet meer in de hemel groeien, tot daar aan toe, niemand gaat dood van een beetje ascese, maar dat er enorme financiële puinhopen gecreëerd werden en worden, terwijl het investeren van een stuk van dat geld in publieke goederen zoveel meer ‘rendement’ had kunnen opleveren, dat is tragisch. En ik verwoord het bewust in economische termen, aangezien dat blijkbaar de enige taal is die veel Europese technocraten nog willen begrijpen. De Financiële Transactie Taks, in se een instrument dat globale publieke goederen zou kunnen financieren, dreigt nu vooral ingeschakeld te zullen worden om de enorme financiële putten te dempen. Allicht daarom dat de Europese Commissie er nu ook plots voorstander van is. Het heeft er trouwens alle schijn van dat zelfs een FTT niet gaat volstaan om alle putten te dichten.

Stilaan wordt de verleiding groot om voor ‘tabula rasa’ te gaan. Het punt komt gevaarlijk dichtbij waarop gewone mensen overal in Europa gaan zeggen, dit spel spelen we niet meer mee. Dit soort Europese Unie willen we niet. Een beetje naar het voorbeeld van de ‘Occupy Wall Street’ beweging in de VS. Dat punt is nog niet bereikt, maar je wil als Europese burger best niet te veel meer geconfronteerd worden met de spelletjes van Sarkozy in je krant – die duidelijk meer bekommerd is om de belangen van Franse banken en de AAA rating van Frankrijk – (zoals vandaag in de Standaard omstandig uit de doeken wordt gedaan door de onvolprezen Annelien De Greef)  dan met het welzijn van de modale Europeaan.

Kostenefficiëntie, transparentie en performantie lijken in deze wereld (inclusief Europa) iets te zijn voor het plebs, het voetvolk, de overwerkte verpleegsters in ziekenhuizen, de gewone Griek die van een mager pensioentje moet overleven, of nog de GPS-gestuurde voetballers van Club Brugge. Om maar te zwijgen over de HIV-patiënten in het Zuiden, die je best niet confronteert met de ‘do more with less’ en ‘value for money’ retoriek die nu overal domineert (en nog het meest bij de World Bank mensen die overigens consequent “business class” reizen).

De ‘Davos’-elite moet echter niet weten van kosten-efficiëntie. Zij gaan lustig verder met het vergaren van exorbitante bonussen en ‘rationaliseren’ er verder op los. Voor een ander, weliswaar.  Ondertussen hangen ze een hol discours op over de noodzaak aan macro-economische stabiliteit en systeembanken die moeten ‘gered’ worden. Ik weet niet of ze het beseffen, maar de Europese technocraten en regeringsleiders klinken al een tijdje als Chinese mandarijnen, die zoals bekend ook zweren bij sociaal-economische ‘stabiliteit’.
Je vraagt je af of mensen als Van Rompuy, Barroso en Sarkozy nog wat aandacht en empathie overhouden voor een Lancet artikel over de pijnlijke gevolgen van de financiële crisis op de gezondheidszorg in Griekenland.

Dat is het cynische aan dit hele verhaal. Terwijl met goedbesteed geld de gezondheidszorg in het Zuiden had kunnen opgekrikt worden, op duurzame wijze zelfs, komt nu zelfs de gezondheidszorg in Europese staten stilaan in het gedrang.

We ain’t seen nothing yet.

Voor een evaluatie van de Global Fund evaluatie, zie een commentaarstuk in de Global Fund Observer: http://www.aidspan.org/index.php?issue=160&article=1

Kristof Decoster werkt voor het Instituut voor Triopische Geneeskunde in Antwerpen. Hij schreef deze bijdrage in eigen naam.