Krijgt Kenia 47 regeringen?

Er is onrust in Kenia over het aanpassen van het devolutiesysteem dat pas in maart ingevoerd werd. Onder dit systeem zijn er 47 gouverneurs met macht over vele aspecten van het leven in Kenia. Voorstanders van een sterke centrale regering willen deze macht nu reeds inperken.

De problemen en de oplossing van de centrale staat

Kenia kent een woelige geschiedenis sinds de onafhankelijkheid. Er was sprake van een ernstig democratisch deficit. De macht in het land ging jarenlang over van één dictatoriale leider naar de andere. Ook de etnische relaties lagen gevoelig. De verschillende presidenten van het land bevoordeelden hun etnie eenmaal ze aan de macht kwamen, waarmee de basis gelegd werd voor diepgaande etnische tegenstellingen. In de voorbije twintig jaar zette het land echter grote stappen naar de democratie. In 2002 werden dan ook de eerste vrije en eerlijke verkiezingen gehouden.

Gedurende deze periode ontstond ook de oproep de grondwet van het Oost-Afrikaanse land aan te passen. De toenmalige grondwet zou nog sterke invloeden uit de koloniale periode vertonen en de democratie fnuiken. In 2010 werd dan ook een nieuwe grondwet aangenomen na een referendum. Een belangrijk deel van deze grondwet waren de plannen voor devolutie. Het decentraliseren van de macht moesten de oude kwalen van het land oplossen. Devolutie zou het verzamelen van autoritaire macht moeilijker maken voor de president en zou de etnische conflicten moeten bedaren door meer autonomie te schenken. De devolutie ging uiteindelijk vanaf maart 2013 van start.

Concreet hield dit in dat er 47 lokale gouverneurs verkozen werden in maart. De gouverneurs en de lokale administraties beheren nu de landbouw, de huisvesting,  de gezondheidszorg en het openbaar vervoer in hun regio. Ze hebben ook het recht extra lokale belastingen te heffen. De centrale overheid behoudt hun controle over het onderwijs, de veiligheidsdiensten en het strategisch economisch beleid. De lokale overheden moeten echter niet enkel rekenen op hun eigen belastingheffingen – ze krijgen ook vijftien procent van het nationale budget toegewezen, goed voor 1,8 miljard euro.

De toekomst van devolutie

De devolutie moet tegemoetkomen aan een reeks van problemen in de Keniaanse samenleving. Voor vele Kenianen moet devolutie de overheid dichter bij de mensen brengen. In het verleden lag er een kloof tussen de gewone Kenianen en de politici in Nairobi. De overheveling van macht naar de lokale raden brengt de politiek dichter bij de mensen. Zo worden de verzuchtingen op het lokale niveau gehoord en is de stap naar participatie kleiner.

Hetzelfde effect zou gevoeld moeten worden op vlak van landhervorming. De problemen in Kenia rond de toegang tot en de verdeling van land werden aangepakt door de nieuwe grondwet. De concrete toepassing verloopt echter stroef. Volgens een audit van de Land Development and Governance Institute (LDGI) zijn de meeste Kenianen ontevreden over het niveau van diensten geleverd door de National Land Commission en de staatssecretaris voor Land. Vooral corruptie lijkt een probleem. De LDGI wil dan ook dat de overheid de devolutie van landhervormingsbeheer sneller doorvoert. Dit moet voor efficiëntere diensten moeten zorgen.

Op het politiek niveau bakkeleien de verschillende niveaus vooral rond de toelage die de regio’s krijgen en over de grenzen van de macht van het lokale bestuursniveau. Voorstanders van devolutie vinden dat de devolutie verder kan gaan en meer geld moet toegewezen worden aan de lokale raden. De dotatie zou van vijftien naar veertig procent van het nationale budget moeten gaan. Ze willen ook meer macht voor de senaat – daar hebben de gouverneurs immers meer invloed dan in de National Assembly. Tegenstanders van devolutie eisen dat de controle van de gouverneurs over het geld beperkt wordt. Hierbij wijzen ze op de buitensporige sommen die door sommige gouverneurs gespendeerd worden aan entertainment, reizen en aan de bouw van extravagante gebouwen. Ook de privileges van de gouverneurs – zoals diplomatische paspoorten, het voorzien van acht bodyguards en de aanspreektitel “His/Her Excellency”. Ze vrezen een verlies van macht voor de staat, inefficiëntie, corruptie en onderdrukking van minderheden indien de devolutie verder gaat.

De moeilijke weg naar devolutie

Eerder dit jaar ondernam president Mwai Kibaki een stap om de spanningen tussen deze twee groepen te verlichten. Hij stelde County Commissioners aan als coördinatiepersonen tussen de nationale en de lokale overheden. Dit werd door de gouverneurs gezien als een rechtstreekse fnuiking van hun macht. De ingreep zou tegen het idee van devolutie ingaan en dit stuit op verzet. Eén Keniaan tweet: ‘Devolved govts are married children. The parent should stay away from bedroom matters.’

Het devolutieproces gaat niet bepaald vlot. Naast de regelrechte tegenstand, is er ook heel wat onduidelijkheid over bevoegdheden. Hoewel sommige overheidssectoren deels gedevolueerd zouden moeten zijn, blijven de oude nationale organen nog bestaan. Het lokale en nationale niveau lopen elkaar dan voor de voeten en er heerst onduidelijkheid over wie wat nu mag. Zo haalt de nationale regering geld terug van de lokale raden om het toe te wijzen aan de Rurale Elektrificatie Autoriteit (REC), de Kenia Rurale Wegen (Kerra) en de Kenia Stedelijke Wegen (Kurra). Er heerst nu onduidelijkheid of deze drie organen reeds gedevolueerd zijn – of als dit zelfs maar gepland is. De transfer van geld van de lokale raden naar de drie organisaties zou enkel gaan om een allocatie, niet om een devolutie, hetgeen voor veel verwarring en frustratie zorgt.

In Waijir County is er dan weer onenigheid of de regio klaar is voor bepaalde gedevolueerde functies. Gouverneur Ahmed Abdullahi Mohamad meent van wel, maar de Transitieautoriteit (TA) stelt in een audit dat de de regio enkel Entertainment en Milieu aankan. Dit alles getuigt van het moeilijke parcours naar devolutie die het land moet afleggen.

Etnisch conflict revisited

In 2012 stak een eerste neveneffect van de devolutie de kop op. In plaats van de etnische spanningen te verlichten, braken er gevechten uit tussen de Borana en Gabra gemeenschappen in de noordelijke stad Moyale. De gevechten kwamen er naar aanleiding van de aankomende verkiezingen van 2013. Devolutie gaf echte politieke en budgettaire macht aan het lokale niveau. Plaatselijke etnieën en gemeenschappen kunnen indien ze de gouverneur en lokale raadposten verwerven een grote invloed uitoefenen op die lokale budgetten. De jarenlange conflicten tussen de etnieën barstte opnieuw los, maar namen nu de vorm aan van electorale concurrentie. Electoraal geweld tussen de etnieën voor de devolutie was nochtans ook een feit. Tijdens de verkiezingen van 2008 vond een gelijkaardig conflict plaats op een nationale schaal, met honderden doden en tienduizenden vluchtelingen als gevolg.