Mugabe sleurt Zimbabwe de dieperik in

Als we Zimbabwe zeggen, denken we Mugabe. De man is nu al 37 jaar aan de macht en zal ook volgend jaar opnieuw een gooi doen naar het presidentschap, ondanks het feit dat hij tegen de volgende verkiezingen de gezegende leeftijd van 94 jaar bereikt zal hebben. Mugabe en zijn kliek doen er alles aan om het land ook de volgende jaren in hun greep te houden. Een definitieve datum voor de presidentsverkiezingen van 2018 is er nog niet, wellicht valt de verkiezingsdag ergens tussen maart en juli, maar het land is nu al volop in verkiezingskoorts.

Ondoorzichtig registratiesysteem

Zimbabwanen die hun stem willen uitbrengen dienen zich tussen 15 september dit jaar en 15 januari volgend jaar te registreren. De oppositie klaagde al aan dat jongeren die 18 jaar worden tussen 15 januari 2018 en de verkiezingsdag, hun stem niet zullen kunnen uitbrengen.

Mugabe en zijn kliek doen er alles aan om het land ook de volgende jaren in hun greep te houden.

Net nu voert men een nieuw, biometrisch registratiesysteem in. Ook dat krijgt kritiek van de oppositie, die stelt dat het registratiesysteem erg ondoorzichtig is. Slechts 400 van de beloofde 3000 registratiekits werdengeleverd door het Chinese bedrijf die het contract binnenhaalde. Dat leidt tot ellenlange rijen bij de registratiekantoren en volgens de oppositie worden de registratiekits ongelijk verdeeld over de regio’s waar de regeringspartij sterk staat en waar de oppositie sterk staat. Onnodig te zeggen aan welke bureaus prioriteit gegeven wordt.

Ook over het registratieproces zelf valt iets te zeggen. In Zimbabwe zijn twee soorten identiteitskaarten in omloop. Ondertussen meldde een landarbeidersorganisatie dat er problemen waren bij de registratie met de oude metalen identiteitskaarten, waarop kiezers werden weggestuurd met de mededeling dat ze eerst een nieuwe plastieken identiteitskaart dienen aan te vragen. Daarvoor wordt tien dollar aangerekend, in een land waar een landarbeider dient te overleven op minder dan een dollar per dag. De oppositie laat ook weten dat heel wat mensen naar huis gestuurd worden omdat ze zogezegd geen ‘correct’ bewijs van domicilie bijhebben, maar dat lijkt erg willekeurig te gebeuren.

De grootste kritiek van de oppositie is echter dat de overheid weigert om informatie vrij te geven over de beveiliging van de servers waarop de informatie van de geregistreerde kiezers bewaard wordt. De oppositie vreest dan ook voor nieuwe verkiezingsfraude door de zittende regeringspartij bij de volgende verkiezingen.

Opvolgingsstrijd

Binnen regeringspartij ZANU-PF bereidt men zich niet enkel voor op de volgende verkiezingen, maar woedt ook al volop de opvolgingsstrijd. Ook daar gaat men er van uit dat Mugabe in 2018 voor het laatst kandidaat zal zijn. Een van de kandidaat-opvolgers is zijn 40 jaar jongere vrouw Grace Mugabe. Zij suggereerde dat het aan Mugabe is om zelf een opvolger aan te duiden, maar die verklaarde op een bijeenkomst in centraal Mashonaland dat enkel een congres van de partij het recht heeft om een opvolger te kiezen. Sindsdien gonst het van de geruchten over een speciaal partijcongres.

De economie kromp vorig jaar met 0.3% en dit jaar stevent Zimbabwe af op een economische krimp van 2.5%. 

Ook de recente kabinetsherschikking, het tweede in twee jaar tijd, moet in dat licht worden gezien. Op 9 oktober werden drie ministers aan de kant geschoven, waaronder Emmerson Mnangagwa, de vicepresident en minister van Justitie die in augustus eerder dit jaar een vergiftigingspoging overleefde. Hij werd ervan beschuldigd om samen te zweren tegen Mugabe en een machtsgreep te willen plegen. Het ministerie van Justitie komt nu onder de vleugels van Mugabe’s vertrouweling Happyton Bonyongwe, een gepensioneerd legergeneraal en reeds vijftien jaar het hoofd van de Zimbabwaanse staatsveiligheid. Hij krijgt de verantwoordelijkheid over het toezicht op het verloop van de volgende verkiezingen, inclusief het al dan niet verlenen van toelating aan buitenlandse waarnemers.

Een even verontrustende evolutie is de creatie van het nieuwe ministerie van Cyber Security. Dat zal focussen op ‘internetmisdaden’. Patrick Chinamasa, de vroegere minister van financiën en nu aan het hoofd geplaatst van het nieuwe ministerie, stelt dat “sociale media als een ernstige veiligheidsbedreiging bestempeld worden”. Het is niet toevallig dat het regime in de aanloop naar de verkiezingen de sociale media wil controleren, nadat in 2016 de #ThisFlag-beweging aan de basis lag van het grootste anti-regeringsprotest in een decennium.

De nieuwe minister van Financiën is dan weer Ignatius Chombo, een loyale vertrouweling van Mugabe die afkomstig is van dezelfde geboortestreek. Dat Chombo geen economische achtergrond heeft, zou blijkbaar geen bezwaar zijn. Zelfs niet in een land dat virtueel failliet lijkt te zijn.

Virtueel geld

Terwijl ZANU-PF en Mugabe er alles aan doen om zichzelf van de macht te verzekeren na 2018, is de Zimbabwaanse economie ondertussen volledig gekelderd. De schatkist is leeg en er is onvoldoende cash geld aanwezig in Zimbabwe. Daarom werd eind 2016 de ‘bond note’ geïntroduceerd naast de Amerikaanse dollar. Die munt, die enkel in Zimbabwe gebruikt kan worden, heeft officieel dezelfde waarde als de dollar en werd door de nationale bank in omloop gebracht om de cashcrisis op te lossen.

De schatkist is leeg en er is onvoldoende cash geld aanwezig in Zimbabwe.

Een jaar later is de bond note echter even schaars geworden als de dollar zelf. Zimbabwanen staan tevergeefs uren in de rij om geld op te nemen van hun bankrekening, maar hun geld bestaat enkel nog virtueel. Bedrijven kunnen enkel nog binnenlandse elektronische betalingen uitvoeren, maar overschrijven naar buitenlandse leveranciers lukt niet meer. Heel wat bedrijven moeten er dan ook noodgedwongen mee kappen. Ook lonen kunnen enkel nog elektronisch uitbetaald worden, werknemers kunnen het vervolgens niet eens van de rekening halen. Enkel op de zwarte markt blijken bond notes nog vlot te krijgen, zij het dan aan dubbele prijzen van de officiële wisselkoers.

Economisch kerkhof

De liquiditeitscrisis hangt samen met een bredere economische implosie. Zelfs basisgoederen zoals bakolie en zeep zijn nog moeilijk te vinden in de winkels. De rijen voor benzinestations zijn even lang als die voor bankautomaten. Zimbabwanen mogen nog maximum voor 30 dollar tanken met de bankkaart, alles daarboven moet met cash geld betaald worden. Geld dat er niet is… De algemene schaarste leidt verder tot stijgende prijzen in een land waar de overgrote meerderheid al onder de armoedegrens leeft.

Meer dan 90% van de beroepsbevolking heeft geen officiële job meer en werkt informeel. De weinigen die wel nog officieel tewerkgesteld zijn, zijn niet beter af dan de miljoen werklozen. Ze worden immers al maanden niet meer uitbetaald.

ZANU-PF lijkt geen idee meer te hebben hoe de vrije val van de economie te stoppen. De economie kromp vorig jaar met 0.3% en dit jaar stevent Zimbabwe af op een economische krimp van 2.5%. Zeker meer dan drie miljoen Zimbabwanen zijn het economische kerkhof intussen ontvlucht op zoek naar een bestaan. Het grootste deel van hen naar buurland Zuid-Afrika. En dat terwijl Robert Mugabe’s vrouw ‘GucciGrace’ en zoon Bellarmine Chatunga gespot werden in exclusieve shops in Manhattan tijdens de laatste Algemene Vergadering van de VN in september. Zij maakten deel uit van de 70-koppige Zimbabwaanse delegatie.

Jasper Rommel is programmamedewerker voor FOS in Zuidelijk-Afrika. FOS is de solidariteitsorganisatie van de socialistische beweging in Vlaanderen die zich wereldwijd inzet voor het recht op waardig werk en sociale bescherming. Meer info op FOS.ngo