Oekraïne: de charge van de diplomatieke brigade

De Russische lange-termijn strategie heeft gefaald, want het maatschappijmodel en de aard van de relaties die Moskou aanbood waren duidelijk verre van aantrekkelijk voor de massa betogers die Janoekovich tot een akkoord met de oppositie gedwongen hebben.

Het Europees sociaal model daarentegen is klaarblijkelijk veel aantrekkelijker voor veel Oekraïners (hoewel het in deze tijden van bezuiniging ironisch genoeg onder druk staat binnen de Europese Unie zelf). Het aanvoelen is dat regeringen binnen de EU zorg dragen voor hun burgers en de mensen in Oekraïne verwachten van hun eigen regering niet minder.

Zodra Janoekovich het land ontvlucht was, faalde ook de korte-termijn strategie van de Russen. Ofwel besloot Janoekovich de aftocht te blazen zonder Moskou vooraf te verwittigen, wat betekent dat het de controle verloren had. Ofwel was zijn ontsnapping wel een deel van het Russische plan. Dan was het een zeer gebrekkig plan, want het machtsvacuüm dat daardoor ontstond werd onmiddelijk ingevuld door de oppositie.

Het daaropvolgend Russisch militair ingrijpen op de Krim is een overreactie die de zwakte van Moskous positie moet verhullen. Het is daarom niet minder een crisis, die de vrede in Europa bedreigt. Maar het betekent dat een oplossing gevonden kan worden, zolang Poetin maar het gezicht kan redden.

Niet alle Russische doelstellingen zijn per se onredelijk. Maar omdat Poetin zijn interne machtsbasis voor een groot stuk gebouwd heeft op het imago van externe macht, kan hij zich niet veroorloven dat dat beeld doorprikt wordt. Zeker niet in een land waarvan Rusland ten aanzien van de eigen publieke opinie blijft volharden dat het tot de Russische invloedssfeer behoort. Daarom grijpt het liever met list en geweld wat het eigenlijk kan krijgen door er beleefd om te vragen.

Maatregelen

Europa en de VS zijn natuurlijk ook bezorgd om hun imago en legitimiteit, dus willen ze in deze crisis resoluut overkomen. Gerichte sancties, zoals visarestricties en het bevriezen van financiële tegoeden, zijn daarvoor een goed middel. Zo kunnen de EU en de VS tegelijk hun vastberadenheid tonen in het aanpakken van de crisis en hun voornemen om escalatie te voorkomen.

Over sancties in het energiedomein moet nu niet gesproken worden. Moskou en Brussel weten dat hun wederzijdse afhankelijkheid zo groot is dat het opschorten van energieleveringen hen beiden teveel pijn zou doen. Europa vooral op korte termijn, maar Rusland meer op lange termijn, want Europa is goed voor een veel groter deel van de Russische energie-export dan Rusland van de Europese import.

Een militaire oplossing is er zeker niet. Teveel sabelgekletter door de NAVO kan alleen maar contraproductief zijn, want maakt het voor Rusland moeilijker om zich zonder gezichtsverlies terug te trekken. Net omdat Rusland de schijn van een invloedssfeer moet hoog houden, is de NAVO niet het goede kanaal om deze crisis aan te pakken (zoals de Alliantie dat ook niet was in Georgië in 2008).

Crisisdiplomatie

Crisisdiplomatie op het hoogste niveau, door de EU, met de uitgesproken steun van de meest betrokken lidstaten, en de VS, is de enige manier om tot een regeling te komen.

Een akkoord is zeker mogelijk. De interimregering in Oekraïne kan de Russische lease van de marinebasis in Sebastopol garanderen. De verkiezingen in Oekraïne als geheel en een referendum over onafhankelijkheid of meer autonomie op de Krim kunnen naar achteren geschoven worden en op dezelfde dag georganiseerd, onder internationaal toezicht.

De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE), waar zowel de EU, de VS als Rusland vertegenwoordigd zijn, kan dat organiseren. De toekomstige regeringen kunnen strenge garanties van de rechten van minderheden aannemen (een ander domein waarin de OVSE veel expertise heeft).

Conclusie: in deze “Krimoorlog” is de enige brigade die moet chargeren de diplomatieke brigade.