‘Ondanks alles weigert de journalistiek te sterven in Latijns-Amerika’

Een van de gevaarlijkste regio’s om aan journalistiek te doen was Latijns-Amerika ook afgelopen jaar, weet de Mexicaanse journalist Mael Vallejo. ‘Maar journalisten zullen er ook in 2024 de confrontatie met de macht blijven aangaan.’

Latijns-Amerika was in 2022 wereldwijd de gevaarlijkste regio om journalistiek te beoefenen. Dat jaar werden tussen de 30 en 42 journalisten gedood, volgens verschillende cijfers van ngo’s.

Hoewel er nog geen officiële cijfers zijn voor 2023 is er niet veel veranderd. Unesco meldt dat tussen januari 2022 en juli 2023 69 journalisten uit tien verschillende landen zijn vermoord in de regio. Dat is meer dan in oorlogsgebieden zoals Oekraïne of Syrië.

Unesco meldt dat tussen januari 2022 en juli 2023 69 journalisten uit tien verschillende landen zijn vermoord in de regio.

Maar de moorden zijn niet het enige probleem waarmee journalisten te kampen hebben. Ze ondergaan ook niet-dodelijk geweld, bedreigingen, onzekere tewerkstelling, gevangenschap of noodgedwongen ballingschap.

Landen als El Salvador, Nicaragua of Cuba zijn door hun autoritaire regimes zwarte gaten voor de vrijheid van meningsuiting. Het is er bijna onmogelijk om journalistiek te beoefenen. In andere landen, zoals Brazilië, Colombia of Peru, worden niet alleen journalisten bedreigd die verslag uitbrengen van corruptie en georganiseerde misdaad. Ook journalisten die inheemse gemeenschappen, milieukwesties of migratie bespreekbaar maken lijden onder het geweld.

Door het gebrek aan succesvolle verdienmodellen in de regio bevinden journalisten zich in precaire situaties. Lonen zijn laag, arbeidsvoorwaarden onbestaande en er is weinig tot geen bescherming van de mediabedrijven of -kanalen waar ze voor werken wanneer ze aan risicovolle berichtgeving doen.

Desondanks (of misschien eerder omwille van) blijft Latijns-Amerika geweldige onderzoeksjournalistiek voortbrengen die streeft naar het waken over de macht en complexe processen uitleggen (van het geweld van georganiseerde misdaad tot bedrijven die het milieu plunderen). Zo vinden ze aansluiting bij een publiek dat behoefte heeft aan geverifieerde, geloofwaardige en gecontextualiseerde informatie.

Tegen alle verwachtingen in ontstonden en groeiden mediakanalen, vooral dankzij de reusachtige inspanningen van journalisten. Ze werden ondernemers, die met beperkte middelen en onder gewelddadige omstandigheden op zoek moesten gaan naar middelen terwijl ze met autocratische regeringen te maken kregen.

In Mexico proberen mediakanalen en journalistieke coöperaties zoals Quinto Elemento Lab, A dónde van los desaparecidos of Alianza de Medios het verschil te maken. In Brazilië, is er Repórter en Agência Pública. In Centraal-Amerika, een zeer gewelddadig gebied voor journalisten, zijn er mediakanalen die het hoofd boven water weten te houden, zoals Focos, Factum, en El Faro in El Salvador.

Meer dan 250 Nicaraguaanse journalisten leven in ballingschap als gevolg van de dictatuur van Daniel Ortega. Toch blijft Divergentes er verslag uitbrengen. Hetzelfde gebeurt met ContraCorriente in Honduras en Redacción Regional, dat mediakanalen uit de hele regio samenbrengt.

Ook Cuba is een dictatuur waar het bijna onmogelijk is om journalist te zijn. Maar El estornudo en Periodismo de barrio blijft journalistiek beoefenen. In Colombia wordt het historische journalistieke werk in stand gehouden door Mutante, Cuestión Pública, Cerosetenta en Vorágine.

In Venezuela maken de journalisten van El Bus TV live nieuwsuitzendingen vanuit bussen. Of ze leggen kranten op straat om de Venezolanen van informatie te voorzien waarvan de regering wil dat deze niet geweten is. De miljoenen Venezolanen in ballingschap in andere landen zijn er ook in geslaagd om mediakanalen op te richten zoals Cápsula Migrante, dat Venezolaanse migranten in Peru ondersteunt bij het verkrijgen van de noodzakelijke informatie, via WhatsApp-groepen en YouTube.

Lees ook

Op de Argentijnse zoutvlaktes, waar lithiumdollars belangrijker zijn dan mensenrechten

Ten slotte, maar zeker niet onbelangrijk, leveren El hilo, El Surti (Paraguay), GK en Plan V (Ecuador), Ojo Público (Peru) en Muy Waso (Bolivia) zeer interessant en moedig werk dat een impact heeft gehad op het lokale publiek.

Dit is geen definitieve lijst. Er zijn ongetwijfeld veel meer mediakanalen die, ondanks alle omstandigheden, trachten verslag te blijven doen in een van de gevaarlijkste gebieden voor het beoefenen van de journalistiek. Deze mediakanalen en hun journalistieke teams zijn het bewijs dat Latijns-Amerikaanse journalisten de confrontatie met de macht zullen blijven aangaan en de ernstige problemen van de regio in 2024 zullen blijven onderzoeken.

Mael Vallejo is vicevoorzitter Content bij Capital Digital en is redactioneel directeur bij Radio Chilango. Hij schreef deze bijdrage oorspronkelijk voor Nieman Lab. Deze bijdrage werd vertaald door Aya Sabi.