‘Religie is een realiteit waar je niet omheen kan in Mali’

Waarom heeft religie altijd zo’n negatieve bijklank wanneer het in verband wordt gebracht met conflicten? In Mali verdeelt religie niet alleen, het brengt mensen ook samen, schrijven Habibou Bako en Rachel Forster van de ngo Search for Common Ground.

Afgelopen week vond in Mali een referendum plaats — de eerste stembusgang sinds het regime van Assimi Goïta aan de macht kwam. De Malinezen konden ja of nee zeggen tegen de nieuwe grondwet. Volgens voorlopige resultaten stemde 97% voor (bij een opkomst van 39,4%). Een punt dat wekenlang voor discussie zorgde was het woordje “laïcité” of secularisme, het scheiden van kerk en staat. 

In de aanloop naar het referendum lieten zowel voor- als tegenstanders luid van zich horen. Aan de ene kant verwierpen religieuze actoren de nieuwe grondwet zonder meer. Hun argument: secularisme is nu eenmaal niet gepast voor een land met een grote religieuze meerderheid (meer dan 90% van de Malinezen is moslim).

De rol van religie in Mali wordt al te vaak simplistisch voorgesteld, namelijk als de bron van alle kwaad en dé oorzaak van geweld.

Vertegenwoordigers van religieuze minderheden, zoals christenen, uitten vooral hun bezorgdheden. Hoe zal hun rol in de maatschappij evolueren indien de staat alleen rekening houdt met de gevoeligheden van moslims?  Anderen wijzen er dan weer op dat de afschaffing van het secularisme de verdeeldheid niet oplost. Er zijn namelijk verschillende moslimgroepen. Welke stroming zou dan voorrang moeten krijgen op de andere?

Voor ons, Search for Common Ground  — een ngo die werkt rond vredesopbouw met activiteiten in Mali – is de vraag voor of tegen secularisme niet belangrijk. Wat dit debat wel laat zien is de belangrijke rol die religie speelt in de Malinese samenleving en de perceptie die hiermee gepaard gaat. De rol van religie in Mali wordt al te vaak simplistisch voorgesteld, namelijk als de bron van alle kwaad en dé oorzaak van geweld. Maar onze ervaring leert dat religie een verenigende kracht kan zijn: religie verdeelt niet alleen, maar brengt mensen ook samen.

Daarom dat we samen met onze partners van JISRA (Joint Initiative for Strategic Religious Action) — een groepering van moslim-, christelijke en seculiere organisaties — de uitdaging aangaan om mensen met verschillende meningen en achtergronden samen te brengen. In Mopti bijvoorbeeld kwamen 140 jongeren samen — voor velen de eerste interreligieuze ervaring — om onder andere de definities van secularisme te bespreken en de mis- en desinformatie die erover circuleren te weerleggen.

Uiteraard zijn deze initiatieven voor samenwerking tussen religies niet nieuw. Lang voor het referendum speelden religieuze leiders al een rol als bemiddelaars en beschermers van de sociale cohesie in hun gemeenschappen. Vraag aan gelijk welke Malinees wat Alpha Oumar, de “Imam van Gao”, heeft gedaan. Iedereen kent zijn verhaal. De man — die ontzettend veel respect geniet over religies heen — bemiddelde tussen twee etnische groepen die in een cyclus van geweld en vergelding verwikkeld waren geraakt. Een oplossing leek onmogelijk, tot hij tussenbeide kwam en samen met andere religieuze leiders gesprekken aanging.

Religieuze actoren kunnen hun invloed en geloofwaardigheid gebruiken om gemeenschappen aan te moedigen zich in te zetten voor vrede en verzoening.

Kortom, religie is een realiteit waar je niet omheen kan in Mali. Ook wanneer de debatten over de nieuwe grondwet zullen uitdoven, zal religie een essentiële rol blijven spelen in het land. In een periode waarin internationale spelers- van de Europese Unie tot de VN-vredesmissie in Mali (MINUSMA) — gedwongen worden om hun benadering tegenover Mali en de Sahel te herdenken, is de tijd rijp voor een benadering die alle spelers in de Malinese samenleving mobiliseert en betrekt.

Religieuze actoren kunnen hun invloed en geloofwaardigheid gebruiken om gemeenschappen aan te moedigen zich in te zetten voor vrede en verzoening. Maar om dat te kunnen doen, hebben ze steun nodig — van andere spelers uit het maatschappelijk middenveld, van de nationale autoriteiten, maar ook van internationale spelers.

Habibou Bako is beleidsmedewerker West-Afrika bij Search for Common Ground. 
Rachel Forster is beleidsmedewerker religieus engagement bij Search for Common Ground.