‘Traditionele feestoutfit lijkt de sociale afstand tussen groepen te vergroten’

Aso ebi, traditionele kledij van de Yoruba, is tegenwoordig populair in heel Nigeria. Oorspronkelijk bedoeld om eenheid en broederschap te versterken, ervaren heel wat mensen het ook als een financiële last en verplichting bij sociale gelegenheden, schrijft theaterwetenschapper Susan Olubukola Badeji van de Redeemer’s-universiteit in Canada.

De Yoruba in het zuidwesten van Nigeria hebben de gewoonte om zich bij sociale evenementen hetzelfde uit te dossen: aso ebi heet dit ‘familie-uniform’. Al sinds de prekoloniale tijd is verwantschap (ebi) een belangrijk aspect van dit volk, en uniforme kleding bij vieringen moet de eenheid en broederschap versterken.

In het begin was het dragen van aso ebi voor sociale evenementen beperkt tot bloedverwantschap. Na verloop van tijd breidde zulke groepsidentificatie door middel van uniforme kleding zich uit tot buiten familiekringen. Vandaag is het uniform een vast onderdeel van sociale evenementen zoals bruiloften, begrafenissen, verjaardagen, conferenties en politieke bijeenkomsten in heel Nigeria.

Wat kledij ons vertelt

Als theaterwetenschapper was ik altijd al gefascineerd door het gebruik van aso ebi. In theater en film verandert het kostuum acteurs in personages en verbeeldt het de setting, cultuur, leeftijd en beroep. Het vertelt het publiek iets over de sociale klasse, economische waarde en status van het personage in een hiërarchie. Kostuum kan persoonlijke kenmerken projecteren, opzettelijk of onbewust. Het kan helpen om relaties in een groep uit te beelden.

Ook in het dagelijks leven geeft kleding ons non-verbale aanwijzingen over de drager. Wat iemand draagt, zegt iets over leeftijd, stemming, geslacht, cultuur, sociale status, religie, beroep en politieke voorkeur. Bij sociale evenementen kunnen deelnemers worden beschouwd als performers en als toeschouwers. Door het dragen van aso ebi zijn deelnemers in staat om vooraf bedachte of spontane rollen te spelen.

Glamour

In de afgelopen decennia is aso ebi omarmd door andere etnische groepen in Nigeria en de diaspora. Een deel van de verklaring is dat het glamour en spektakel toevoegt aan evenementen. Maar belangrijker nog: het heeft te maken met inclusiviteit, omdat het de dragers een gevoel van betrokkenheid geeft, waardoor het lijkt alsof sommige niet-dragers worden uitgesloten.

Het is gebruikelijk dat gasten identieke stoffen dragen zoals wasdruk, kant, brokaat en andere materialen op evenementen. Het plannen en coördineren van die outfits is een hele business geworden. Meestal kiest de gevierde persoon de stof, bepaalt de prijs en monopoliseert de verkoop aan gasten. Die gasten kunnen niet afdingen op de prijs en er wordt van hen verwacht dat ze in de stof verschijnen voor het evenement, waardoor de indruk van solidariteit en steun voor de gevierde persoon wordt gewekt.

Geen onderhandelingsmarge

Ondanks de populariteit van aso ebi, bleek uit mijn onderzoek dat het gebruik tot onrust leidt. Ik nam vragenlijsten af bij 270 Yoruba-volwassenen (135 mannen en 135 vrouwen) in de staten Osun en Oyo in het zuidwesten van Nigeria, en vroeg hen naar de uitdagingen en voordelen van het dragen van aso ebi. De lijst met potentiële voordelen omvatte het stimuleren van kameraadschap en collectieve doelgerichtheid, en voordelen voor de producenten van de uniformen. 

Het grootste probleem met aso ebi volgens de deelnemers aan mijn onderzoek is de kostprijs van de stoffen. Dit komt voort uit de verplichting om sociale evenementen bij te wonen en de neiging tot wederkerigheid: ‘Ik heb jouw aso ebi gekocht, koop de mijne.’ Mensen eindigen met een grote voorraad stoffen en zijn beperkt in hun mogelijkheden om hun eigen kleding te kopen, op te slaan en te dragen.

Een andere uitdaging is dat kopers van aso ebi-stoffen geen keuze hebben, omdat er niet over onderhandeld kan worden. En de stoffen en uniformen zijn niet altijd naar de smaak van de persoon. Deelnemers vonden ook dat aso ebi ongezonde flamboyante concurrentie in de hand werkt.

De praktijk is zodanig gecommercialiseerd dat cohesie, gelijkheid en sociaal egalitarisme op de achtergrond raken. Aso ebi is hard op weg een bron van verdeeldheid te worden, en lijkt de sociale afstand tussen groepen te vergroten. Maar volgens de bevindingen van mijn onderzoek wegen de voordelen van aso ebi - zoals kameraadschap - nog steeds op tegen de uitdagingen.

Susan Olubukola Badeji is theaterwetenschapper aan de Redeemer’s University in Nigeria, en lid van de ngo Women Forward Innovative Development Initiative in de Nigeriaanse staat Oyo.

Dit artikel is eerder verschenen bij IPS-partner The Conversation.