‘Warmer zeewater betekent minder vis, en dat heeft gevolgen voor de voedselzekerheid’

Door de klimaatverandering nemen de visbestanden verder af. Daardoor zullen arme landen minder toegang hebben tot vis, een relatief goedkope bron van gezonde voeding. Een hervorming van de visserij dringt zich op, schrijven biologen Stefanie Colombo en Aaron MacNeil.

Veel culturen erkennen de gezondheidsvoordelen van vis en schaaldieren, die essentiële voedingsstoffen leveren voor onze lichamelijke en geestelijke gezondheid. Vis en schaaldieren eten biedt aanzienlijke voordelen voor de ontwikkeling en het functioneren van de hersenen. Bovendien biedt het bescherming tegen de risico’s van hart- en vaatziekten en diabetes type 2.

Meer dan drie miljard mensen halen minstens een vijfde van hun dagelijkse dierlijke eiwitten uit vis. In landen als Bangladesh, Cambodja, Gambia, Ghana, Indonesië, Sierra Leone en Sri Lanka is visconsumptie zelfs goed voor minstens 50% van de dagelijkse inname.

De snelle groei van de wereldbevolking legt echter een enorme druk op de stabiliteit van visbestanden in het wild. Een derde van de visbestanden wordt beschouwd als overbevist. Nu er minder vis beschikbaar is voor steeds meer mensen, loopt de toekomst van vis als toegankelijke bron van gezond voedsel gevaar, vooral in landen met een laag inkomen.

Minder voedingstoffen uit de zee

Het aanbod van vis, schaal- en schelpdieren staat niet enkel onder druk als gevolg van overbevissing. Steeds meer onderzoek toont aan dat hogere watertemperaturen als gevolg van klimaatverandering invloed hebben op de grootte van de vangst.

De verspreiding van soorten verschuift er namelijk door, en dat heeft invloed op de hoeveelheid vis die gevangen kan worden en op de voedingswaarde ervan.

Nieuw onderzoek heeft de beschikbaarheid van voedingsstoffen uit voedsel uit de zee door de tijd heen becijferd, en de dubbele impact van overbevissing en de klimaatverandering.

Volgens hun bevindingen is de beschikbaarheid van voedingsstoffen uit vis en schaal- en schelpdieren al sinds 1990 aan het afnemen.

De onderzoekers richtten zich op vier belangrijke voedingsstoffen die belangrijk zijn voor de menselijke gezondheid: calcium, ijzer, omega-3-vetzuren en eiwitten. Volgens hun bevindingen is de beschikbaarheid van voedingsstoffen uit vis en schaal- en schelpdieren al sinds 1990 aan het afnemen. Tegen 2100 zal die met nog eens een derde zijn afgenomen, voornamelijk in tropische lage-inkomenslanden die tegen dan een opwarming van 4 graden Celsius kunnen ervaren.

Dat zijn aanzienlijke (voorspelde) verliezen. Wereldwijde hongersnoden mogen dan wel relatief zeldzaam zijn, zo’n 50 miljoen mensen lijden aan “verborgen honger”. Het gaat hier om mensen die leven op een dieet waardoor ze een tekort hebben aan bepaalde voedingsstoffen. Maar dat wordt gemaskeerd doordat ze verder voldoende calorieën binnenkrijgen.

Omega 3

Voor voedingsstoffen die van dieren afkomstig zijn, zoals B12 en omega-3-vetzuren, loopt bijna 20% van de wereldbevolking het risico om in de komende decennia een tekort aan voedingsstoffen te krijgen. We zijn voor deze nutriënten nu eenmaal afhankelijkheid van in het wild gevangen vis.

Klimaatverandering heeft ook invloed op de natuurlijke cycli van voedingsstoffen in de oceaan. Er wordt bijvoorbeeld voorspeld dat door de stijgende watertemperaturen de beschikbaarheid van natuurlijke omega-3 uit vis en schaaldieren tegen 2100 met meer dan 50% zal afnemen. Onderaan de voedselketen zijn microalgen die van nature omega-3 produceren minder productief bij warmere temperaturen. Dit fenomeen werkt door in de voedselketens, in zowel de zee als in zoetwater, waardoor vissen minder omega-3 kunnen eten en opslaan in hun lichaam.

Dit soort door het klimaat veroorzaakte tekorten zal kwetsbare bevolkingsgroepen onevenredig hard treffen, vooral in het binnenland van Afrika.

De weg naar voedzame vis

Aquacultuur kan helpen om een aantal van de ontbrekende voedingsstoffen te leveren, maar ook deze sector is kwetsbaar voor de gevolgen van de klimaatverandering. Een recent onderzoek voorspelt dat 90% van de aquacultuur beïnvloed zal worden door de stijgende temperaturen. Zo zal warm water leiden tot meer uitbraken van ziekten, meer schadelijke algenbloei en minder beschikbaar visvoer.

Er bestaan nu al grote ongelijkheden in voedselzekerheid wereldwijd, die door de klimaatverandering zullen verergeren. De effecten van het opwarmende water op de beschikbaarheid van voedingsstoffen uit vis- en schaaldieren zal die kloof tussen tropische landen en lage-inkomenslanden nog vergroten.

Een sterk beheer van visserij en aquacultuur zal essentieel zijn om een rechtvaardige verdeling van voedzaam voedsel uit de zee mogelijk te maken.

Volgens het onderzoek wacht de voedselzekerheid van de toekomst dus een grote uitdaging. Een sterk beheer van visserij en aquacultuur zal essentieel zijn om een rechtvaardige verdeling van voedzaam voedsel uit de zee mogelijk te maken.

Verbeteringen zijn mogelijk.

Als we bijvoorbeeld 9% van de Namibische visvangst zouden voorzien voor de lokale kustbevolking, zou dat het ernstige ijzertekort in het land kunnen verminderen. Aangezien het klimaat opwarmt, moet het beleid de aanvoer van voedingsstoffen veilig stellen. Alleen zo kunnen we onze diëten in stand houden.

De recente oproep van de Verenigde Naties om onze mariene voedselsystemen te hervormen, toont de noodzaak aan om een duurzame manier te vinden om in voldoende voedsel uit de visserij en aquacultuur te voorzien voor onze groeiende bevolking.

Om dit te bereiken zijn er strategieën nodig voor gezonde, rechtvaardige en veerkrachtige voedselsystemen. Die moeten een antwoord hebben op de overbevissing, streven naar gelijke toegang tot hulpbronnen en de milieu-impact van de mariene voedselproductie binnen de perken houden.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner The Conversation.