Wat de teloorgang van Angkor onze steden kan leren

De wereldberoemde stad Angkor werd getroffen door een aantal overstromingen die het enorme waternetwerk van de stad overweldigden en vernielden. De val van de grootste stad ter wereld voor de industriële revolutie bevat ook belangrijke lessen voor de huidige steden.

Angkor, in het huidige Cambodja, werd verlaten tijdens de 15e eeuw. De teloorgang van de stad viel samen met een periode van hevige en extreem onvoorspelbare neerslag in de late 14e en 15e eeuw. Erg natte jaren werden afgewisseld door periodes van grote droogte. We wisten al dat het waterdistributienetwerk van Angkor in die periode ernstig beschadigd werd door overstromingen. Maar we hadden tot nog toe geen verklaring voor hoe die schade uiteindelijk heeft geleid tot de teloorgang van de stad.

Overstromingen

Angkor is een ongewone archeologische site omdat de overblijfselen van de stad nog steeds kunnen worden gezien aan de oppervlakte en zelfs vanuit de lucht. Het is op die manier mogelijk om de stad erg nauwkeurig in kaart te brengen en zo conclusies te trekken over het leven in de stad.

We gebruikten bestaande archeologische kaarten van Angkor om de waterdistributie in kaart te brengen: een netwerk dat bestond uit honderden uitgegraven kanalen en dammen, grachten, reservoirs en natuurlijke rivierkanalen. Het enorme netwerk was meer dan 1000 vierkante kilometer groot en functioneerde als irrigatienetwerk, maar ook als verdediging tegen overstromingen.

Vervolgens pasten we een computermodel toe om de effecten van een overstroming te simuleren zoals die voorkwamen tijdens hevige moessonregens, om te zien hoe het systeem daarop zou reageren. Daaruit bleek dat grote overstromingen gekanaliseerd zouden worden langs enkele grote aders, die als gevolg daarvan grote schade zouden hebben oplopen. Andere delen van het netwerk zouden minder water te verwerken krijgen en zich daardoor zijn gaan vullen met sediment. Zo ontstond een vicieuze cirkel van schade in het hele netwerk, die uiteindelijk de waterinfrastructuur van Angkor kon vernielen.

Lessen

De resultaten van ons onderzoek bevatten twee belangrijke boodschappen. Ten eerste tonen ze aan hoe klimaatvariabiliteit in de 14e en 15e eeuw heeft geleid tot de teloorgang van de stad. Maar daarnaast toont het ook hoe het lot van Angkor in onze huidige tijd alarmbellen doet afgaan over de veerkracht van onze eigen stadsinfrastructuur. Niet enkel voor extreem weer, maar ook voor andere potentieel gevaarlijke gebeurtenissen zoals terrorisme.

Angkor was ooit de grootste stad op aarde. Maar de enorme groei maakte de stad ook onwerkbaar, onhandig, en uiteindelijk onherstelbaar.

Angkor was ooit de grootste stad op aarde. Maar de enorme groei maakte de stad ook onwerkbaar, onhandig, en uiteindelijk onherstelbaar. De cruciale stadsinfrastructuur was zowel complex als intergeconnecteerd. Dat betekent dat een ogenschijnlijk klein probleem (zoals een overstroming) uiteindelijk het hele netwerk in de problemen kon brengen en zo de hele stad ten gronde kon richten.

Het oude Angkor, zo lijkt het, kreeg te maken met dezelfde uitdagingen als moderne stedelijke netwerken. Naarmate we dieper in een periode van extreem weer terechtkomen, zal de infrastructuur van onze steden meer en meer op de proef gesteld worden.

Voorbereiding

Naarmate steden groeien, wordt hun infrastructuur complexer. Uiteindelijk zullen netwerken zoals wegen, watersystemen of elektriciteitsnetwerken een kritieke staat bereiken die niet is voorspeld of voorzien door diegenen die de netwerken beheren. Een kleine fout of uitval in een deel van het netwerk kan zo resulteren in een veel groter probleem. Een klein elektrisch probleem dat leidt tot een grootschalige blackout kan daar een voorbeeld van zijn.

Overheden over de hele wereld hebben strategieën ontwikkeld om bedreigingen van kritieke infrastructuur het hoofd te bieden en blijven dat doen. Bijvoorbeeld bedreigingen als terrorisme, natuurrampen en extreem weer als gevolg van de klimaatverandering. Veerkracht kan ingebouwd worden in de netwerken door de onafhankelijkheid van onderdelen te verbeteren en extra capaciteit in te bouwen. Zo kunnen de problemen lokaal gehouden worden en blijft het netwerk verder functioneren.

Ons onderzoek over de teloorgang van Angkors infrastructuur bevat een waarschuwing vanuit de geschiedenis voor de complexe stedelijke omgevingen waarin de meeste mensen nu leven, en de dringende noodzaak om ons voor te bereiden op een meer onvoorspelbare toekomst.

Dan Penny is hoogleraar aan de Universiteit van Sydney

Bron: The Conversation