Wie Frans spreekt hoeft Kabila niet te legitimeren

Er is door het Congolese regime stevig gelobbyd om deze top binnen te halen. En er wordt niet op een cent extra gekeken om indruk te maken op de buitenlandse gasten. Zichtbare straten worden opgeknapt door Chinese aannemers, president Kabila heeft honderden luxe-auto’s aangekocht voor het transport van de genodigden, eigenaars worden aangemaand hun gevel te verven en er komen zelfs vuilnisbakken langs het parcours. De bevolking kijkt er met grote ogen naar. Straatventers worden verzocht op te krassen, alles lijkt in orde.

Schendingen van mensenrechten

Ondertussen wordt in Congo het proces rond de moord op de bekende mensenrechtenactivist Floribert Chebeya op de lange baan geschoven, tot groot ongenoegen van het Congolese middenveld. En blijft een krachtdadig antwoord op de oorlog in het oosten van het land uit. Kan men in een land zo’n top organiseren terwijl er duizenden mensen op de vlucht zijn en de mensenrechten grootschalig geschonden worden? In 1991 werd de bijeenkomst van de Internationale Organisatie van de Francofonie in Kinshasa nog naar Parijs verplaatst omwille van grove mensenrechtenschendingen onder Mobutu.

Voor Kabila betekent de top een stille legitimering van zijn presidentschap door de internationale gemeenschap. Nadat op zijn inauguratie de Zimbabwaanse dictator Mugabe als enige staatshoofd present tekende, zakken nu de Franse president Hollande, de Canadese minister-president Harper, maar ook onze excellenties Didier Reynders en Rudy Demotte af naar de top. Terwijl Hollande lange tijd getwijfeld heeft over zijn deelname en zelfs op de vooravond van de top nog vragen stelt bij de toestand van democratie en goed bestuur in Congo, is Reynders opvallend stil. Ondertussen zal onze minister van Buitenlandse Zaken al voor de derde keer in de Congolese hoofdstad landen.

Electoraal fiasco

In een eerste communiqué na de verkiezingen zei Reynders nog dat de winnaar van de verkiezingen de president van alle Congolezen dient te zijn en verklaarde hij Kabila niet te willen legitimeren. Voor alle duidelijkheid: er werden zo veel incidenten en onregelmatigheden vastgesteld dat de verkiezing zelf – en bijgevolg Kabila’s interne politieke legitimiteit – ernstig in vraag gesteld kan worden. Dat is vooral voor de Congolese bevolking relevant. Als de verkiezingen van 2011 niet betrouwbaar waren, wat dan met de volgende? In 2013 zouden er lokale verkiezingen moeten komen, maar hoe vallen die nog te organiseren als er enkel wantrouwen rest en er geen wil lijkt bij de Congolese overheid om een herhaling van het electoraal fiasco te vermijden?

Afgezien van enkele protesten vlak na de verkiezingen en tegen het nieuwe conflict in het Oosten, is de bevolking moe en gewoonweg te arm om dagenlang op straat te komen.

De ordediensten zullen dit weekend ook paraat staan om elke vorm van protest de kop in te drukken, zeker in het kader van de aangekondigde ontmoeting tussen Hollande en oppositieleider Tshisekedi. Toch zijn opstanden zoals tijdens de Arabische Lente niet voor morgen. Afgezien van enkele protesten vlak na de verkiezingen en tegen het nieuwe conflict in het Oosten, is de bevolking moe en gewoonweg te arm om dagenlang op straat te komen.

Westers eigenbelang

Deze situatie maakt de verantwoordelijkheid en de houding van de internationale gemeenschap, inclusief België, des te groter. Als die gemeenschap autoritaire en dictatoriale regimes wil vermijden in de wereld (niet enkel in Afrika), dan moet die gemeenschap verantwoording eisen als er zware verkiezingsproblemen vastgesteld worden. Wie zich dit weekend zonder commentaar door een van de jaguars of lexussen naar het parlementsgebouw laat voeren, onderschrijft de afgelopen verkiezingen als business as usual. 

Zowat alle westerse mogendheden – en dus ook wij — hebben intussen gekozen voor de voortzetting van de kortetermijn-stabiliteit. Waarschijnlijk om de eigen belangen veilig te stellen. Of dit op lange termijn en voor de Congolezen de beste strategie is, is maar zeer de vraag. We zagen het ook bij de val van Mobutu. Nog voor Kabila senior in Kinshasa was, waren de contracten voor mijnontginning al getekend. Vandaag lijkt Westers eigenbelang nog zwaarder door te wegen dan vroeger.

Gemiste kans

Met hun aanwezigheid laten Reynders en Demotte een enorme kans liggen om open en duidelijk hun gehechtheid aan democratische principes, mensenrechten en goed bestuur te tonen, nochtans basiswaarden van de Internationale Organisatie van de Francofonie. Een stabiele democratische rechtsstaat in Congo zal er enkel komen als onze beleidsmakers zich inschakelen in een ander Afrikabeleid. Een beleid dat niet gestuurd wordt door Westerse belangen en realpolitik, maar dat gebaseerd is op de noden en eisen van de Congolese bevolking.

Op zondag hebben we verkiezingen in eigen land. Op een andere houding dan bovenstaande zouden elk van onze politieke leiders genadeloos afgestraft worden.

Bogdan Vanden Berghe, Algemeen directeur 11.11.11
Lieve Herijgers, Directeur van Broederlijk Delen
Annemarie Gielen, Algemeen secretaris Pax Christi Vlaanderen