Witte paasdagen en het cynisme van de Arabische Lente

De volgende ochtend wanneer je ontwaakte, werd je echter overvallen door verwarring. Vanuit je pruttende ogen leek je thermometer nog steeds blauw uit te slaan. Ook het dak van je buurman lag er wederom wit bij. Hadden ze je nu voor de gek gehouden? Ongeloof sloeg toe en dra veranderde jouw wensen in vertwijfeling. Het enthousiasme van je nieuwslezer bleek achteraf in gegeven door optimisme en een zekere vorm van kinderlijke naïviteit.

Je opende de deur, maar net zoals de maanden voorheen lag het klimaat er vandaag grimmig bij. Geen zon maar gladde wegen, veelvuldige botsingen en de continue aanwezigheid van een mysterieuze wolkenmassa kleurde de dagen die volgden. Regen, sneeuw of hagel – wat zou er gaan volgen? Je zuchtte diep, want wie kon je nu eigenlijk nog geloven? Ook op straat was het voortaan voelbaar. Voor het volk, je medemens voelde het verbitterd hopen stillaan aan als een onmachtige strijd. De langverwachte Pyrrusoverwinning leek zo op te zijn gegaan in rook.

Toch mocht het uitblijven van de lente geen verrassing heten. Wat betekenen concepten als lente en winter immers? Hebben ze een start- en vervaldatum zoals die filet mignon in je koelkast? Loopt hun aanbreken aan tegen een deadline zoals het indienen van je belastingaangifte? Wel neen, mogelijk zijn “winter” en “lente” louter astronomische begrippen, zeg maar etiketten of labels die ons begrip over de aardse ontwikkelingen dienen te vergemakkelijken. Verkeerdelijke interpretaties zijn dan ook niet onvermijdelijk. Zo ook niet voor journalisten en consoorten.

Ons begrip voor de concepten lente en winter wordt nog ingewikkelder wanneer men ook hun socio-politieke connotatie in rekening brengt. Neem nu de recente ontwikkelingen in de Arabische wereld. Al twee jaar duurt de Lente of revolutionaire speurtocht er al.

Koude rillingen en Arabische Lentes             

De Arabische Lente begon prachtig. Als bloesem op palmbomen ontpopte de revolutionaire betogers zich tot Time Persoonlijkheid van het Jaar 2011, wanneer grote staatsleiders en voormalige vrienden van het westen ten val werden gebracht. Ben Ali in Tunesië, Ali Abdullah Saleh in Jemen, Hosni Mubarak in Egypte en Muamar Khadaffi in Libië, één voor één moesten ze geloven aan de wet van de sterkste.

Hoewel in de jaren voorheen grote kranten relatief zwijgzaam toegekeken hadden, werden een overvloed aan imperatieven zoals democratie en revolutie, vrijheid en repressie, dictatuur en tirannie plots verheven tot leitmotiven van de dagdagelijkse journalistiek. Ook Kuifje was in deze periode van de partij. Vol moed en durf stond hij daar op het haast anarchistische Tahrirplein wanneer het sociaal contract verbroken zou worden. Zijn oogjes, zijn sjaal, zijn stem zeiden het één voor één: “De vrijheid ligt voor de voeten, de Arabische Lente is in volle bloei”.

Vol spanning en afwachting keken we gekluisterd aan het scherm hoe hij heldhaftig zijn leven riskeerde. Door weer en wind zou hij ons voorzien van heroïsche straatbeelden uit de Arabische Wereld. Nagenoeg filmisch was het. Kuifje, maar dan in die ene extra dimensie.

De revolutionaire bloesem van weleer verwelkte en gaat zo stillaan over tot rotting.

Toen enkele maanden later, de vooruitgang stuikte en de Lente bedreigd werd door een storm sloeg paniek even toe. In landen als Marokko en Algerije viel de revolutionaire vlam zonder stroom, in Egypte stonden de Moslimbroeders recht en in Bahrain werd de revolutie neergedrukt door een buitenlandse interventie onder leiding van Saoedi-Arabië. Ook in Libië en Syrië dreigde het mis te lopen toen er bloederige oorlogen ontsprongen. “Geen vrees” fluisterden de media ons waakzaam toe, “het is lente”.    

Een passage uit Singing in the Rain lijkt het soms, want weer of geen weer, het gros van onze journalistiek houdt jodelend vast aan de droom van de Arabische Lente. Neem nu het fenomeen van de Moslimbroeders. Een groepering die ooit nog beticht werd van het verspreiden van radicale islamitische doctrines werd plots vergeleken met onze Christendemocraten. Leidde de Lente stillaan tot waanbeelden of was de angst voor radicalisering die leefde bij gematigde moslims, progressieve vrouwen en religieuze minderheden werkelijk nodeloos?

Het leeuwendeel van opiniemakers bij ons dachten alvast van wel. En toch lijken landen als Egypte vandaag in vrije val. Hun economieën staan op een afgrond en ook in het politiek veld lijkt wanbeleid zich te verheven tot norm. Zo nam in Egypte de aanwezigheid van islamitische rebellen op het schiereiland Sinaï zienderogen toe terwijl militanten in steden als Assiut politionele taken overnamen. In Port Saïd en Mahalla voltrok er zich een bloedblad, en op het legendarische Tahrirplein in Caïro werden vrouwen in opmerkelijke mate lastiggevallen. Ook het toerisme leidde er stillaan onder. Zo werden in voorbije weken toeristen er tweemaal ontvoerd, maar reden tot paniek? Tuurlijk niet!

Ook institutioneel kwam er geen schot in de zaak. Van revolutionaire of democratische omwentelingen was er in de grondwetswijzigingen geen sprake en intussen had het Broederschap gestaag zijn invloed vergroot over de media, de vakbonden, het Leger, de Nationale Mensenrechtenraad en het rechtswezen.

Egypte, ons allen bekend van piramiden, farao’s en fleurrijke Neckermannbrocherus lijkt zo in metamorfose. De revolutionaire bloesem van weleer verwelkte en gaat zo stillaan over tot rotting. Hoewel ik geen weerman of visionair ben, zie ik zo toch stillaan ruimte voor vraagtekens. Van Marokko tot Egypte, van Jemen tot Irak. Revoluties, lentes, vrijheidsstrijden en democratische omwentelingen; elk land had zo zijn  grootse ontwikkeling, maar ieder land kende evenzeer zijn dramatische kenteringen.

Doen we de Revolutieroute nog eens over of blikken we eens -echt- kritisch vooruit? Of brengt het in twijfel trekken van de Arabische Lente misschien negatieve energie met zich mee?

Zijn onze media, onze vierde macht, in deze tijden van commercialisering, hun waakhondfunctie kwijtgeraakt of is het belichten van de negatieve ontwikkelingen in het Midden-Oosten een logisch gevolg van het nieuwsselectieproces, het zogenaamde gatekeeping?

Wat de weergoden voor ons nog in de aanbieding mogen hebben, het kersterig sfeertje dat ons tijdens deze witte paasdagen verwent, heeft best iets cynisch.

Johannes Makar is student Beleidseconomie en Arabistiek en Islamkunde aan de KU Leuven