Synthesizers uit niemandsland

‘Ik zou een label kunnen runnen met alleen maar Soedanese artiesten’, zegt Vik Sohonie. Vanuit zijn thuisbasis in Bangkok leidt hij het wereldwijze platenlabel Ostinato Records. Zijn jongste sensatie is cultmuzikant Jantra, die met zijn album een glimp biedt van waartoe Soedanezen in staat zijn als je ze een centimeter vrijheid geeft.

Een keyboard, een usb-stick en een pakje sigaretten: meer heeft de Soedanese toetsenist en publiekscharmeur Jantra niet nodig om een feest op gang te trekken.

Urenlang improviseert hij op het scherpst van de snee, lenig slalommend tussen hypnotiserende ritmes en kosmische melodieën. Mannen schieten met geweren in de lucht uit pure extase, hier en daar trekt iemand een zwaard. Vik Sohonie, de bezieler van platenlabel Ostinato Records, heeft het met eigen ogen gezien.

‘Jantra is een ongrijpbare artiest. Soms verdwijnt hij een tijdje en weet niemand waar hij is. Dan doolt hij rond, staart hij naar de hemel en wacht hij op inspiratie.’
Vik Sohonie (Ostinato Records)

De muziek krijgt Jantra naar eigen zeggen rechtstreeks van bovenaf ingefluisterd. Toch is ze net zo goed diep geworteld in zijn geboortestreek al-Fashaga, een stuk niemandsland dat officieel behoort tot Soedan maar ook geclaimd wordt door Ethiopië en Eritrea.

In de schaduw van de oorlog in Tigray (Ethiopië) laaide het sluimerende conflict daar de voorbije jaren opnieuw op. Maar Jantra wil geen politieke stelling nemen met zijn muziek, hij wil de wereld laten dansen op zijn bezwerende synthexploraties. Voor het eerst verschijnen die nu op vinyl: Synthesized Sudan: Astro-Nubian Electronic Jaglara sounds from the Fashaga Underground.

Sohonie zag de vingervlugge toetsenist voor het eerst aan het werk in een TikTok-filmpje. Diep onder de indruk van wat hij zag, besloot hij hem op te sporen. Dat was makkelijker gezegd dan gedaan. ‘Zijn broer heeft een telefoonwinkel, maar Jantra zelf heeft geen gsm’, glimlacht Sohonie. ‘Hij is een ongrijpbare artiest, een onvervalste cultfiguur. Soms verdwijnt hij een tijdje en weet niemand waar hij is. Dan doolt hij rond, staart hij naar de hemel en wacht hij op inspiratie.’

Jaglara is het Soedanese woord voor muzikale improvisatie. ‘Eigenlijk is wat Jantra doet elektronische jaglara’, legt Sohonie uit. ‘Hij heeft geen afgewerkte nummers, hij freestylet gewoon wat, soms urenlang. Daarnaast zou je zijn muziek ook als Soedanese countrymuziek kunnen omschrijven.’

Elektronische muziek zoals die van Jantra gedijt vooral in grote steden, waar de nodige apparatuur en het nodige geld voorhanden zijn. Denk aan broedplaatsen als Londen, Detroit of Lagos. Jantra is daarentegen een volslagen onbekende in de Soedanese steden, zelfs in hoofdstad Khartoem. ‘Hij speelt in dorpen die je niet eens op Google terugvindt.’

Muziek van nu

Met Jantra’s album is Sohonie niet aan zijn proefstuk toe. Eerder bracht hij Two Niles to sing one melody uit, een steekproef van de muzikale rijkdom van Soedan. Toch is hij niet de zoveelste avonturier die naar Afrika trekt in de hoop een verzameling stoffige cassettes op de kop te tikken. Hij heeft weinig op met wat hij ziet als ‘de Europese benadering van muziek uit het Globale Zuiden’: het idee dat alles wat waardevol is in Afrika, Azië of Zuid-Amerika komt uit het verleden of vervat zit in artefacten.

‘Heel wat platenlabels hebben geweldig werk verricht’, geeft Sohonie toe. ‘Maar ik wilde nooit een label runnen dat alleen oude muziek heruitgeeft. Het zit overigens in de naam: “record label”. Je neemt dingen op, je wilt je stempel drukken op nieuwe muziek. De tak van de muziekindustrie die oude muziek opnieuw uitgeeft, is pas in het laatste decennium gegroeid.’

’We moeten ook nu de lat hoger durven te leggen. Wat is de muziekstijl van de toekomst? Wie is de volgende artiest die geliefd zal worden?’

Die trend is niet zonder risico, ziet Sohonie. ‘De markt is verzadigd door heruitgaves. We hebben kostbare geschiedenis veranderd in het zoveelste saaie ding dat de algoritmes ons voorschotelen. Oh, je houdt van Marokkaanse muziek uit de jaren ‘70? Hier is een hoop spul dat precies zo klinkt.’

Daarnaast is er ook een financiële keerzijde. ‘Met een compilatiealbum heb je vrijwel altijd een goede verkoop, aandacht van de pers, inkomsten uit intellectuele-eigendomsrechten. Wie zijn kans waagt met nieuwe artiesten heeft die zekerheid niet.’

Dat houdt Sohonie niet tegen. Een blik op de catalogus van Ostinato Records toont een waaier aan uiteenlopende albums: akoestische muziek uit Kaapverdië, jazzy soul uit de Rode Zeeregio en nu dus elektronica uit al-Fashaga. ‘Een compilatiealbum met oude muziek is een handig oriëntatiepunt voor de luisteraar’, zegt Sohonie.

‘Maar je mag nooit vergeten dat landen ook evolueren. Vandaag wordt er nog altijd geweldige muziek gemaakt. Kun je je voorstellen dat er een tijd was dat niemand wist wat reggae was? Plots bracht iemand Bob Marleys muziek uit en de hele wereld werd op slag verliefd op het genre. We moeten ook nu de lat hoger durven te leggen. Wat is de muziekstijl van de toekomst? Wie is de volgende artiest die geliefd zal worden?’

Volle potentieel

Voorlopig wordt Jantra’s muziek overstemd door oorlogskreten en explosies. Sinds midden april is Soedan het toneel van een bloedige strijd tussen twee generaals. De timing van het album is bitterzoet, ziet ook Sohonie.

‘Er is niets zo hartverscheurend als miljoenen mensen die nooit hun volle potentieel zullen bereiken. Niet omdat ze niet goed genoeg zijn, maar omdat twee machtige idioten liever rekeningen vereffenen en hun eigen hoofdstad platbombarderen. Een geweldige artiest als Jantra en ontelbare getalenteerde Soedanezen verdienen beter.’

Synthesized Sudan: Astro-Nubian Electronic Jaglara sounds from the Fashaga Underground is op 16 juni verschenen bij Ostinato Records.

Deze recensie werd geschreven voor het zomernummer van MO*magazine. Vind je dit artikel waardevol? Word dan proMO* voor slechts 4,60 euro per maand en help ons dit journalistieke project mogelijk maken, zonder betaalmuur, voor iedereen. Als proMO* ontvang je het magazine in je brievenbus én geniet je tal van andere voordelen.