De steen des aanstoots

Bij een stom incident is de man nota bene door een kameraad, die zijn moeder zwaar had beledigd, in de nek geschoten en is in een soort pertinente coma terecht gekomen, nog vooraleer hij aan vechten toe kwam. Een metafoor voor zijn onmacht? “Mannen die niet kunnen vrijen voeren oorlog” beweert haar tante goedlachs. Al is dat niet ironisch bedoeld. Nergens wordt het land of de regio met naam vernoemd waar het verhaal zich afspeelt, maar het zou best wel eens Afghanistan (Egypte of Syrië) kunnen zijn.

Nadat ze haar dochtertjes bij haar vrijgevochten tante heeft ondergebracht blijft ze tegen beter weten in bij haar man, om medicijnen voor hem te halen (ook al heeft ze geen geld), om hem te verstoppen en hem zo uit de handen te houden van de elkaar op leven en dood bestrijdende milities. En tussendoor houdt ze ook even de mollah buiten de deur. Meestal is ze alleen met haar man en dus is er alle tijd van de wereld om een balans van haar leven op te maken. En dat is allerminst fraai of geruststellend. Het ene woord brengt het andere mee, de ene overpeinzing genereert een volgend inzicht… De vrouw jut als het ware voortdurend zichzelf op. Haar zorgzaamheid dan wel overbezorgdheid gaat met het verstrijken van de tijd over in het rusteloos uiten van allerlei frustraties, in verwijten, tot en met een onthulling die kan tellen en kille wraakgedachten uiteindelijk.. Want intussen is al gebleken dat haar echtgenoot bij leven en welzijn zeer dominant was en voor wie zij slechts “een homp vlees was”. Een liefdeloos huwelijk was haar lot.

In feite is THE PATIENCE STONE (Syngué sabour) één lang opbiechten aan de kijker, één lang getuigenis van wat er haar allemaal als vrouw is overkomen en nog overkomt in deze door mannen gedomineerde maatschappij. Ze symboliseert de vrouw, geprangd tussen traditie en emancipatie. Zowat overal ter wereld allicht. Zo wordt ze om haar vel te redden gedwongen om zich voor te doen als prostituee nadat twee fundamentalistische strijders, een commandant en een jonge soldaat, een stotteraar bovendien, de woonst zijn binnengevlucht om er dekking te zoeken en er te verpozen.  Het is net die zogenaamde (dwaze) “bekentenis’ die haar leven een heel andere wending zal geven want de jonge, timide soldaat zal herhaaldelijk op zijn stappen terugkeren…

THE PATIENCE STONE is de twee langspeelfilm van Atiq Rahimi die in zijn opmerkelijk debuut Earts and Ashes (Khaskestar-o-khak, 2004) een opa samen met zijn kleinzoon de kurkdroge woestenij laat doorkruisen nadat hun hele familie in een bombardement om het leven is gekomen. Rahimi heeft het geweer kennelijk van schouder gewisseld; van de mannenwereld switchte hij naar de wereld van de vrouw, wat hier in een bijzonder, aan alle kanten te koesteren kleinood resulteert dat tegelijk ontroert, verheldert, onthult en je verontwaardiging aanwakkert en aanscherpt.

Atiq Rahimi nieuwste, gebaseerd op zijn roman, in Frankrijk goed voor de prestigieuze literaire Prix Goncourt, wordt van begin tot einde gedragen door een sterke vrouw (verbluffend knap geacteerd door de bekende Iraanse actrice Golshifteh About Elly Farahani die nu vanuit Frankrijk werkt). In het aanschijn van oorlog, geweld en vrouwenhaat vindt zij de juiste woorden om haar hart te luchten. Beetje bijbeetje wordt de steen van geduld voor haar een steen des aanstoots. De jonge vrouw ontluikt – letterlijk en figuurlijk – in ijltempo en schopt het op eigen houtje tot een energieke, levenslustige en geëmancipeerde volwassen vrouw.

Freddy Sartor is hoofdredacteur van het filmtijdschrift Filmmagie. Deze recensie verschijnt ook in Filmmagie.

De film ‘The Patience Stone’ is vanaf 20 maart te zien in de bioscoop. MO* mag 15 duotickets weggeven voor de avant-première op 18 maart in Sphinx in Gent. Doe mee op www.mo.be/wedstrijd.