Lubumbashi op de kaart met Artsen Zonder Grenzen en OpenStreetMap

Onze focus voor deze week ligt vooral op het verzamelen van gegevens op het terrein met behulp van Field Papers. Field Papers zijn uitgeprinte OpenStreetMap-kaarten waarop je informatie kan aanvullen en die je vervolgens kan uploaden om zo de verzamelde data te delen op OpenStreetMap. Daarnaast is het opzetten van een lokale OpenStreetMap-gemeenschap één van de uitdagende doelen.

OpenStreetMap en epidemiologie

Vorig jaar nam Artsen zonder Grenzen UK/Nederland contact op met het Humanitarian OpenStreetMap Team (HOT) omdat ze geïnteresseerd waren in het verbeteren van de kaart van Lubumbashi. Dit om gevallen van cholera te kunnen verbinden met hun precieze adres. Deze exacte geografische ligging van cholerapatiënten maakt immers analyse mogelijk, waardoor de efficiëntie van de interventies van Artsen Zonder Grenzen in de strijd tegen de cholera-epidemie in Lubumbashi verbeterd kan worden.

Onmiddellijk na mijn aankomst konden Ivan Gayton (van AZG) en ik de professor van de vakgroep Geografie van de Universiteit van Lubumbashi en vijf van zijn promovendi, die een belangrijke rol zouden spelen tijdens onze mapping week, ontmoeten. De volgende ochtend volgde eerst een theoretische inleiding op OpenStreetMap en in de namiddag vond onze eerste Field Paper oefening plaats. Langzaam maar zeker begonnen ze zich de procedure van het werken met Field Papers, GPS-toestelletjes en OsmAnd op smartphones eigen te maken. En tegen het einde van de tweede dag, was ons kernteam klaar om uitgebreid te worden. Beetje bij beetje groeide het team, de laatste dagen hadden we zelfs 17 volwaardige mappers rondlopen in Lubumbashi.

Onze fieldsurvey was vooral gericht op het in kaart brengen van straatnamen, namen van buurten en de grootste referentiepunten. Deze gegevens zijn immers enorm belangrijk om mensen en patiënten te lokaliseren. Het probleem is echter wel dat er niet altijd officiële namen bestaan.

Discussies met lokale bewoners om de gebruikelijke naam te identificeren waren dan ook een belangrijk onderdeel van het veldwerk. Op die manier doopten we soms straten in verwijzing naar een belangrijke activiteit in de straat of een bepaalde familie die al een lange tijd in de straat woont, net als de straat naast de dame die alcohol brouwt. Deze straat is nu de Brouwerijstraat.

OpenStreetMap, een wereldwijde gemeenschap

Lokale gegevensverzameling was echter niet het enige wat er gebeurde. Ter voorbereiding van de dataverzameling in Lubumbashi was er immers als een zogenaamde mapping party in Berlijn georganiseerd. Tijdens deze mapping party werd het globale wegennet van Lubumbashi met behulp van satellietfoto’s vrijwel volledig vanop afstand in kaart gebracht voor mijn aankomst in de DRC. Dit was een grote hulp om onmiddellijk van start te kunnen gaan met Field Papers in de stad zelf.

Naast dit voorbereidende werk hadden we ook tijdens onze mapping-week een enorme steun van mappers van over de hele wereld. Pierre Beland en Andrew Buck zorgden voor de coördinatie van deze werkzaamheden met behulp van de Tasking Manager en steunden ons ook op verschillende andere manieren vanop een afstand. Ze zorgden er zo bijvoorbeeld voor dat we met behulp van onze Android-telefoons op basis van OsmAnd met de meest recente OpenStreetMap gegevens offline konden navigeren, we hielden discussies over Mumble, we bekeken samen hoe we het proces van de verwerking van Field Papers konden optimaliseren, … Wat erg spannend was voor zowel de mensen op afstand, als voor ons ‘in the field’.

Ook het moment waarop de Togolese, de Burkinese en Senegalese OpenStreetMap-gemeenschappen ons begonnen te ondersteunen bij het in kaart brengen van Lubumbashi, het gaf me gewoon rillingen. Hoe cool is dit? Zuid-Zuidsamenwerking en een prachtig bewijs dat de ontwikkeling van lokale OpenStreetMap-gemeenschappen ondersteund door HOT effectief werkt.

In het begin was het idee van de grotere gemeenschap echter wel moeilijk te begrijpen voor onze mappers in Lubumbashi, maar langzaam en met de foto’s van de Hongaarse mapping party , de Togolese mapping party  en de Burkinese mapping party begonnen ze echt te begrijpen waar het in OpenStreetMap echt over gaat.

Mijn verblijf was slechts van korte duur, maar deze ene week was in mijn ogen wel enorm krachtig. Terwijl de lokale gemeenschap de buurten Katuba, Kenya, Camp des Assistents, Kalebuka, Kasungami, Njanja, Salama en Kamalondo in kaart brachten op het veld, had de internationale gemeenschap volgende resultaten: op slechts vier dagen tijd, van 19 tot en met 23 maart, brachten meer dan 60 mappers van over de hele wereld van op afstand Lubumbashi mee in kaart. Er werden op die manier 106.000 objecten toegevoegd in Lubumbashi, waaronder 15.500 gebouwen en 700 straten. Dit samen met het enorme veldwerk dat verricht werd, kunnen we beschouwen als een nooit geziene samenwerking in de OpenStreetMap-geschiedenis.

Wat nu?

Een belangrijke vraag die me echter nog rest is: zullen ze in Lubumbashi nu in staat zijn om verder te doen met OpenStreetMap? Was één intense week genoeg om een duurzame OpenStreetMap-gemeenschap op te bouwen in Lubumbashi?

Ik geloof dat we er misschien wel in geslaagd zijn. We maakten een goede start en hoewel de lijn tussen vrijwilligerswerk en betaalde post soms dun was, denk ik dat de gedrevenheid die de studenten aan de dag legden onbetaalbaar was. OpenStreetMap heeft grote kracht, niet alleen voor Artsen zonder Grenzen, maar ook voor de studenten en inwoners van Lubumbashi zelf.

Na deze ene week is er nog geen volledig operationeel OpenStreetMap-team in Lubumbashi, maar ik geloof sterk dat de studenten zich bewust zijn van de waarde van OpenStreetMap voor hun persoonlijke leven. Marc Mashawu, één van onze mappers, schreef zo bijvoorbeeld over OpenStreetMap op zijn Facebook-pagina:

“De eerste cartografie van Lubumbashi sinds de Belgen vertrokken. Het zal mogelijk zijn om rond te gaan in de stad met behulp van een GPS of een Android-telefoon. Mijn deelname aan dit werk, is mijn grote bijdrage aan dit land.”