‘Día de Hispanidad’: geen feestdag voor inheemse bevolking

De manifestatie werd georganiseerd door Meli Wixan Mapu, een in Santiago gevestigde Mapuche-organisatie. Maar ook andere inheemse volkeren, verschillende sociale bewegingen en zelfs een deel  van de harde kern van Chili’s populairste voetbalclub Colo Colo, liepen mee in de manifestatie.
Zo werd de manifestatie, met een opkomst van ongeveer 10.000 personen, één van de grootste manifestaties gezien in Santiago de laatste jaren.
Verscheidene mensen vertelden me dat het feit dat zovele sympathisanten maandag vreedzaam deelnamen aan een betoging als steunbetuiging aan de eisen van de inheemse volkeren en als verwerping van de Día de Hispanidad, op zijn minst een positieve evolutie is.
“Vandaag is een Mapuche trots op zijn afkomst. Een paar decennia geleden was dit ondenkbaar, en deed een Mapuche er alles aan om zijn afkomst te verbergen. Nu komen mensen uit hun huizen en applaudiseren zij wanneer de Mapuches manifesteren als steunbetuiging aan de historische eisen van de Mapuches. Deze zaken wijzen op reële veranderingen binnen de publieke opinie in Chili”, bevestigde José Bengoa, professor antropologie en Mapuche-kenner in een gesprek.

“Bicentinario de la represión”

In 2010 viert Chili zijn 200ste verjaardag van de onafhankelijkheid. Een heel jaar lang wordt deze verjaardag gevierd met allerhande activiteiten. De manifestanten zien echter erg weinig reden tot feesten. Allerhande symbolen die zij bij zich droegen, zoals Mapuchevlaggen, spandoeken, emblemen van het Palestijns volk en anarchistische tekens, werden allemaal verenigd als symbolen tegen de ‘Bicentenario de la represión’: de 200ste verjaardag van de repressie tegenover de inheemse volkeren. 
Organisatoren en genodigden lazen getuigenissen voor, gericht tegen de 200 jaar van exploitatie en diefstal waarvan de inheemse volkeren volgens hen steeds het slachtoffer zijn geweest.  “Wij, Mapuches, willen duidelijk maken dat er niets te vieren valt tijdens deze 200ste verjaardag. Wij willen tonen aan de Chileense staat dat we één volk zijn, en dat we een waardig volk zijn. Wanneer zij een broeder in het Zuiden een slag toebrengen, zullen ook wij, de Mapuches die in Santiago wonen, ons mobiliseren”, zei Manuel Calfiu, één van de organisatoren. Verder deed hij een oproep voor de bevrijding van alle politieke gevangenen.

Presidentskandidaten en het inheemse vraagstuk

In volle verkiezingskoorts zagen de verschillende presidentskandidaten het belang van deze manifestaties sterk in. Met uitzondering van rechts-conservatief presidentkandidaat Sebastian Piñera, stond bij de overige drie presidentskandidaten hun inheemse politiek in het licht.
Eduardo Frei, voormalig president van 1994 tot 2000 en presidentskandidaat voor de regerende Concertación, deed een oproep aan de Chilenen voor de bescherming van de inheemse volkeren. Hij stelde dat een constitutionele erkenning van elke etnische groepering in het land noodzakelijk was opdat zo een ‘politiek van positieve discriminatie’ ingesteld zou kunnen worden. “Zo zouden zij gemakkelijker kunnen participeren binnen de samenleving en  sneller kunnen genieten van de voordelen die de staat hen kan bezorgen,” stelt Frei “met als doel een einde te maken aan de uitsluiting en de discriminatie van onze inheemse volkeren”.
Hierbij heb ik persoonlijk twee bedenkingen. Ten eerste toonde Frei zich in zijn eerste ambtstermijn niet echt een voorvechter van inheemse rechten. Het is nog maar de vraag of hij zich tijdens een tweede ambtstermijn wél oprecht met dit thema gaat bezighouden. Ten tweede ruikt het discours van Frei verdacht veel naar de voortzetting van de assistentialistische en assimilatiepolitiek die, met uitzondering van de regering van Salvador Allende, steeds gevoerd is ten aanzien van de inheemse volkeren in Chili. Dit kan men immers verstaan onder ‘genieten van de staatsvoordelen’, een ‘politiek van positieve discriminatie’ en ‘participatie binnen de Chileense samenleving’. De inheemse bevolking heeft dan ook niet veel reden om te denken dat hun problemen bij een eventuele herverkiezing van Frei op een structurele manier zullen aangepakt worden.
Presidentskandidaat voor het linkse Juntos Podemos, Jorge Arrate, stelde op zijn beurt de aanpak van het inheems probleem door de opeenvolgende regeringen van de Concertación in vraag. Hij daagde zijn tegenstanders uit zich beter te definiëren over het thema. Arrate is van mening dat men geen vooruitgang heeft geboekt in die richting waarin men vooruitang had moeten boeken. Net als Frei stelt Arrate dat Chili de constitutionele erkenning moet bereiken van de inheemse volkeren, maar hij voegt daaraan toe dat dit binnen de context van een multinationale en pluriculturele staat moet plaatsvinden.
Vele personen kunnen zich hierbij waarschijnlijk maar weinig bedenken. Ter verduidelijking: de constitutionele erkenning  van de verschillende inheemse volkeren binnen de context van een multinationale en pluriculturele Staat is hetzelfde als wat Evo Morales op dit moment tracht te verwezenlijken in Bolivia. Het zou een structurele uitweg kunnen zijn voor een cultureel probleem als dit van de Mapuches, al is een wet een wet, en de realiteit nog een hele stap verder…
De onafhankelijke presidentskandidaat Marco Enríquez-Ominami tenslotte praatte in Concepción over zijn integratieplannen voor de inheemse volkeren. Hij deed ook een oproep naar  de regering toe om de stem van de inheemse bevolking te horen  alvorens beslissingen te nemen die betrekking hebben op hen. “Het is rechtvaardiger de zaken participatief en samen af te handelen”, stelde hij.
Enríquez-Ominami heeft zeker een punt wanneer hij aandacht schenkt aan het belang van participatie van de inheemse bevolking binnen besluitvorming. Hij onttrekt mijns inziens echter alle verantwoordelijkheid van de staat als hij het heeft over integratieplannen voor de inheemse volkeren.  Louter participatie als instrument voor integratie van de inheemse volkeren, zonder de mogelijkheid tot institutionele hervormingen binnen de Chileense staat te beschouwen, is onvoldoende om een kader te scheppen waarbinnen de inheemse volkeren zich voluit kunnen ontplooien, denk ik.

Dag van de Inheemse Volkeren als nieuwe verlofdag?

Deze week dienden de socialistische senators Jaime Naranjo en Jaime Gazmuri  een wetsvoorstel in dat een nieuwe nationale verlofdag wil instellen op 24 juni in plaats van op 12 oktober. Op deze dag vieren de inheemse volkeren immers de Dag van de Inheemse Volkeren.  “12 oktober 1492 betekende een fundamentele mijlpaal in de geschiedenis van de mensheid, maar kende ook ernstige gevolgen voor de autochtone bevolking van dit continent, aangezien de kolonisatie van Amerika gepaard ging met ontzettend veel bloedvergieten”, stellen zij.
Volgens hen gaat 24 juni onbewust voorbij aan de meerderheid van de Chileense bevolking. “Als Chilenen hebben wij de morele plicht om, samen met onze inheemse bevolking, het erfdeel en het historische geheugen van onze inheemse volkeren te beschermen”, concludeerde senator Naranjo. De verplaatsing van 12 oktober naar 24 juni lijkt voor hen binnen deze context een goede stap.

Nieuwe conflicten in het Zuiden

Intussen vonden nieuwe conflicten plaats in de Araucanía-regio . Twee  vrachtwagens werden deze week in brand gestoken door een groep gemaskerde personen. Daarnaast veroorzaakten zij vernielingen en lieten zij leuzes achter die refereerden naar het conflict van de Mapuches.
Het Ministerie van Binnenlandse Zaken beslistte de erg controversiële antiterrorismewet toe te passen om de daders te vervolgen. Deze wet stamt uit het Pinochet-tijdperk, en hoewel Presidente Bachelet in het begin van haar termijn beloofde deze wet niet te zullen toepassen, is dit ondertussen toch al gebeurd.
Het Ministerie van Binnenlandse Zaken maakte daarbij duidelijk dat de juridische acties geen enkele relatie kennen met de Mapuches en hun eisen in de regio. Het Ministerie verklaarde dat het om een kleine groep delinquenten gaat die terroristisch gedrag vertonen.  Ook Manuel Calfiu verzekerde dat de laatste aanvallen in het Zuiden geen enkele relatie hebben met de Mapuchegemeenschappen.
Bewijzen dat er geen relaties bestaan tussen de afgelopen brandstichtingen zijn er echter niet. Zoals eerder vermeld lieten de daders leuzes achter refererend naar het Mapucheconflict. Bovendien hebben de Mapuches in hun strijd steeds gebruik gemaakt van zowel wreedzame dialoog als acties zoals het in brand steken van vrachtwagens van bosbouwbedrijven of de illegale inbeslagneming van terreinen. Laatste nieuwsberichten spreken ook over de aanhouding van vier verdachten van Mapuche-afkomst.
De verklaringen van het Ministerie van Buitenlandse Zaken dat deze delicten niets te maken hebben met de Mapuche-strijd, kaderen mijn inziens perfect in de strategie van de Chileense overheid om het conflict te behandelen op juridisch niveau. Door de daders af te schilderen als delinquenten en terroristen, wordt alle aandacht opnieuw afgeleid van de reële historische, politieke en culturele eisen van de Mapuchebevolking.